Een antisemitische aanval, en hoe die wordt misbruikt

vrijdag 29 maart 2024

Opmerking vooraf: onderstaand stuk schreef ik op basis van wat in de loop van vrijdag bekend werd. Het is goed mogelijk dat de toedracht van de besproken gebeurtenis wezenlijk anders is, en dat mijn conclusies dus ook (deels) anders horen te zijn. Wat ik hier schrijf is nadrukkelijk onder dat voorbehoud. Bij voortschrijdend inzicht dat daar aanleiding toe geeft, kom ik op de zaak terug, in een aanvulling of in een nieuw stuk.

Kijk hoe dit werkt. Kijk, en laten we ervan leren.

Vrijdag 29 maart, bericht in de Telegraaf: in een winkelcentrum in Utrecht Overvecht spreekt iemand een rabbijn aan met de vraag wat die hier doet ‘als Jood’. Rabbijn Ariyeh Leib Heintz antwoord niet, de man valt de rabbijn vervolgens aan en geeft hem een klap op zijn kop. Al snel heeft RTV Utrecht (1) en de NOS (2) aandacht voor dezelfde gebeurtenis.

Het AD komt met een wat uitvoeriger stuk waarin na afloop gesproken wordt met de vrouw van de rabbijn die ‘niet verbaasd door de aanval, wel geschokt’ heet te zijn. Ze zegt: ‘De sfeer in Nederland momenteel is er een waarin antisemitische leuzen worden getolereerd. Het begint met woorden en eindigt met daden. Dit is de daad.’ Hier zit een hele redenering in verpakt, maar daar kom ik later op. Het artikel zegt nog dat er aangifte is gedaan, dat de politie de zaak in onderzoek heeft ‘en benadrukt dat tot dusver nog maar één kant van het verhaal te kennen.’

Ik ga er voor het vervolg even van uit dat het bovenstaande ongeveer is wat er daadwerkelijk is gebeurd: een rabbijn was aan het winkelen, de rabbijn werd lastiggevallen door iemand die hem op zijn Joodse identiteit aansprak en vervolgens ging meppen. Dat is een grof antisemitische aanval. Ik kan me geen omstandigheden voorstellen waar zoiets goedkeuring of vergoelijking, of iets anders dan glasheldere afkeuring, verdient. Joden aanvallen omdat ze Joods zijn is antisemitisme, en dat is verachtelijk.

Wat de gebeurtenis ook verdient is: een eerlijke weergave, qua context en betekenis. Evenzeer belangrijk is dat de gebeurtenis niet wordt misbruikt om stemming mee te maken. En precies dat gebeurt inmiddels dus wel. Mensen die verwerping van Israëls genocide tegen Palestijnen in Gaza verdacht willen maken en antizionistische kritiek op Israël als antisemitisme willen weg zetten als antisemitisme, gebruiken de gebeurtenis.

En ze hebben niet gewacht tot de precieze toedracht duidelijk is. Ik sluit helemaal niet uit dat we de komende uren of dagen dingen te weten komen die maken dat het bovenstaande weergave helemaal niet meer als basis van politieke conclusies kan dienen. Veel van wat ik hieronder zeg, is onder dit voorbehoud: uitgaande van wat we nu kunnen weten over die aanval op de rabbijn in Overvecht.

Nemen we de berichtgeving van de NOS. Eerst de weergave van de gebeurtenis zelf, in pakweg vier alinea’s. Dan de reactie van burgemeester Dijksma, die het plaatst tegen de achtergrond van wat zij aanduidt als ‘het antisemitisme dat in mijn stad de kop op steekt’, gevolgd door een oproep tot verdraagzaamheid. Van de tekenen van groeiend antisemitisme lezen we verder niets. Nog een alinea over contact tussen burgemeester en OM, en over het zoeken naar ‘de dader’. En dan de toxische, insinuerende uitsmijter: ‘Vorige week werd een optreden van Lenny Kuhr, die Joods is, verstoord door pro-Palestijnse activisten.’ Nog een zin over actievoerders die bij de moeder van een Israëlische soldaat op bezoek zijn geweest, plus een premier Rutte die zich zorgen maakt over ‘groeiend antisemitisme’.

Zie je wat hier gebeurt? Een echt antisemitische aanval wordt in een reeks gezet die begint met een actie waarmee mensen protesteren, niet tegen de Joodse identiteit van Lenny Kuhr maar tegen haar pro-Israëlische, pro-genocidale houding. Ze wordt op haar standpunten aangesproken, niet op haar Joodse achtergrond. Hetzelfde geld voor het, overigens best schimmige verhaal van dat huisbezoek in Amstelveen waarover het laatste woord nog niet is gezegd. Over die aanval op de rabbijn trouwens ook niet. Ik vind de timing best opmerkelijk, zo keurig aansluitend op die eerdere gebeurtenissen. En ik wil graag meer weten over hoe de gang van zaken nu precies was. Maar ik ga daar nu even niet op wachten.

Nergens uit de berichtgeving over de aanval op de rabbijn in Overvecht blijkt dat de aanvaller het over Gaza had, de genocide die Israël pleegt aangrijpt als excuus, als aanleiding om een joodse man vanwege diens joodse identiteit aan te gaan vallen. Het zou in dat geval geen geldig excuus zijn trouwens, maar het zou dan tenminste duidelijk zijn waarom de NOS het over eerdere acties uit protest tegen de genocide heeft. Maar zelfs dit ongeldige excuus is niet te vinden nu.

Er is dus geen enkele valide reden om een antizionistische protestactie te vermelden als context – vrijwel als logische aanloop! – van deze wel degelijk antisemitische aanval op de rabbijn. Geen enkele – tenzij je geloof hecht aan het beeld dat antizionisme en antisemitisme hetzelfde zijn, of minstens dat antizionisme al wel heel makkelijk in antizionisme over gaat. Maar dat is dus onzin. Gevaarlijke onzin waarmee pro-Palestijnse strijd verdacht wordt gemaakt. Gevaarlijke onzin ook omdat zo het echte antisemitisme – wel degelijk een gevaar! – veel te makkelijk schuil kan gaan achter een volstrekt legitiem antizionisme, waar het inhoudelijk niets mee van doen heeft.

Daarmee kom ik terug op de conclusie die de vrouw van de rabbijn al trok. Nogmaals, en nu zin voor zin: ‘De sfeer in Nederland momenteel is er een waarin antisemitische leuzen worden getolereerd.’ Welke leuzen bedoelt ze? Waar en wanneer werden ze getolereerd? Zit ik er ver naast als ze met die leuzen doelt op ‘From the River to the Sea – Palestine Will Be Free’, ‘Israel, terrorist’, en andere pro-Palestijnse en antizionistische slogans? Maar waar zijn dan de antisemitische leuzen? En waar en wanneer werden die ‘getolereerd’ dan, behalve te vaak in voetbalstadions, FvD-appgroepen en dergelijke, en natuurlijk op Twitter sinds Musk daar regeert?

En dan: ‘Het begint met woorden en eindigt met daden. ‘Het begint met antizionistische woorden, en eindigt met antisemitische daden? ‘Dit is de daad.’ Dus omdat wij pro-Palestijnse leuzen roepen en antizionistische acties houden, slaat een antisemiet op het hoofd van een rabbijn? Is dat de redenering? Zo niet, heeft iemand een betere duiding van wat er bedoeld kan zijn?

Ik snap dat de vrouw geëmotioneerd is. Maar haar woorden bevatten een redenering die dieper gaat dan de emotie van het moment. Die redenering doet vermoeden dat de ze aanval op haar man al bij voorbaat wist te plaatsen in een argumentatie die ze niet pas na de aanval heeft bedacht: antizionisme leidt volautomatisch tot antisemitisme. Het is feitelijk hetzelfde, in die redenering. Nee dus, dat is het niet.

Ten slotte. Er is geen enkele reden om de aanval op de rabbijn te behandelen als iets anders dan een verwerpelijke, antisemitische actie. Laten we dat dan ook luid en duidelijk naar voren brengen. Zoals we ook luid en duidelijk onze solidariteit met Palestijnen, en onze verwerping van zionisme en apartheidsstaat Israël naar voren blijven brengen. Het zijn zionisten die antisemitisme en antizionisme graag op dezelfde hoop gooien. Wie serieus en vanuit respect voor de gelijkwaardigheid van mensen tegen het zionisme als racistisch kolonialisme strijdt, kan echter niet anders dan ook tegen antisemitisme stelling nemen – en andersom.

Kijk hoe dit werkt. Kijk, en laten we ervan leren. Waakzaamheid – en solidariteit!

Noten:

(1) ‘Rabbijn aangevallen in winkelcentrum Overvecht, burgemeester spreekt afschuw uit’, RTV Utrecht, 29 maart 2024, https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/3716377/rabbijn-aangevallen-in-winkelcentrum-overvecht-burgemeester-spreekt-afschuw-uit

(2) ‘Rabbijn doet aangifte vanwege geweld tegen hem bij Utrechts winkelcentrum’, NOS, 29 maart 2024, https://nos.nl/artikel/2514696-rabbijn-doet-aangifte-vanwege-geweld-tegen-hem-bij-utrechts-winkelcentrum

(3) Marco Gerling, ‘’ Rabbijn aangevallen in winkelcentrum Utrecht en doet aangifte: “We zitten hier te bibberen op de bank”’, AD, 29 maart 2024, https://www.ad.nl/utrecht/rabbijn-aangevallen-in-winkelcentrum-utrecht-en-doet-aangifte-we-zitten-hier-te-bibberen-op-de-bank~a24946f8/

Naar het Telegraaf-artikel link ik niet, en dat doe ik expres.

Peter Storm