De A12-blokkades – enkele opmerkingen

Onderstaand artikel schreef ik voor Konfrontatie Digitaal. Daar staat het dus – vast ietsjes beter geredigeerd, ik heb zelf nu haast 🙂 – al te lezen.

De A12-blokkades – enkele opmerkingen

De dag van 9 oktober 2023 nadert – de dag dat de dagelijkse A12-blokkades die Extinction Rebellion (XR) tegen fossiele subsidies organiseert, een volle maand duren. Die maand van dagelijkse blokkades volgt op telkens grotere blokkades op afzonderlijke dagen. Vorig jaar begonnen ze. Dit jaar vonden ze plaats op 28 januari, 11 maart en 28 mei. Op 9 september dus de aftrap van de dagelijkse acties, een blokkade van vele duizenden mensen. Tegelijk met het blokkadeprotest zwelt ook het politiegeweld aan, met massa-arrestaties, waterkanonnen en gemeen geweld tegen individuele blokkeerders tijdens en direct na de aanhouding. Hoe ver zijn we in de strijd tegen de fossiele subsidies? Enkele opmerkingen van iemand die het intens volgt, al heb ik nog maar een enkele keer zelf mee weten te doen.(1)

Het eerste dat gezegd kan worden is: de blokkades hebben effect! De disruptie van een belangrijke verkeersader vlak bij het Tweede Kamer-gebouw en het ministerie van Economische Zaken en Klimaat – eerst met lange tussenpozen en nu dagelijks herhaald – is niet te negeren. Dat geldt ook voor de reden waarom: de eis dat er aan het subsidiëren van de fossiele industrie die onze planeet in brand steekt ogenblikkelijk een einde wordt gemaakt. Die discussie is opengebroken en naar de voorpagina van kranten en nieuwssites geduwd. Daar hebben de blokkades zeer wezenlijk toe bijgedragen.

De verschuiving is opvallend. In januari van dit jaar, een dag voor de blokkade van 28 januari, erkende het kabinet dat de fossiele subsidies 4,5 miljard euro bedroegen, terwijl XR sprak van boven de 17 miljard.(2) Een grove onderschatting, zo weten we inmiddels. Het bedrag bleek enige tijd later geen 17 maar 30 miljard te zijn. En op 4 september kwam een rapport naar buiten, gemaakt onder verantwoordelijkheid van SOMO, Oil Change en Milieudefensie. Dat rapport liet zien dat de subsidies 37,5 miljard bedroegen.(3) Interessant: in het betreffende nieuwsbericht werd klimaatminister Rob Jetten geciteerd: ‘We moeten fossiele subsidies afbouwen’. Niets concreets verder, wel een oproep om de boel ‘nader in kaart’ te brengen. Maar dat bedrag! Kort erna bleek het nog hoger: ergens tussen 39,7 en 46 miljard, ‘zo blijkt uit gelekte Prinsjesdagstukken van klimaatminister Jetten’.(4)

Het kabinet zelf, dat in januari nog leurde met dat bedragje van 3,7 miljard, erkent dus inmiddels dat het om meer dan tien keer zoveel gaat! ‘Ik weet wel een aardig spaarpotje!’ is inmiddels een gevleugelde uitdrukking geworden zodra een politicus of commentator beweert dat hoger minimumloon of gratis openbaar vervoer niet te betalen zou zijn. Immers, wat is de luttele 4 miljard nu eigenlijk als je jaarlijks rond de 40 miljard cadeau doet aan luchtvaart, oliebedrijven en andere destructieve ondernemingsvormen?

Dit alles – de erkenning van de steeds hogere bedragen, de discussie over betere bestedingen van dat weggegooide geld – is een gevolg, niet van noeste journalistiek, keurige manifestaties op het Malieveld of politieke actie door parlementsleden en ministers. Dit alles is een gevolg van aanhoudende merkbare, voelbare, tastbare, disruptieve en daarmee drukverhogende en aandacht trekkende actie, van die A12-blokkades dus. Keer op keer hinderlijk op een stedelijke verkeersader gaan zitten protesteren, keer op keer het gezag er handenwringend ertoe brengen steeds absurdere politiemachten op de been te brengen om het protest van de weg te halen – het roept de vraag op: waarom doen die mensen dat? Wat beweegt ze? Zelfs mensen die zich wild ergeren kunnen toch niet helemaal om die vraag heen. De grootse en indrukwekkende campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid die XR op touw heeft gezet, heeft dus grote vruchten afgeworpen.

Ook opiniecijfers laten dat zien. Heel veel mensen – 80 procent van een RTL-Nieuwspanel, zo kwam een dag voor de historische negende september naar buiten – moeten van de blokkades zelf niets hebben. Slechts 14 procent steunt de blokkades zelf. Maar ook heel veel mensen zijn het met de eis achter de blokkades. ‘70 procent van de panelleden is het ermee eens dat de overheid moet stoppen met fossiele subsidies’.(5) En daar gaat het om. XR doet de acties niet om waardering voor de actievorm op te wekken. XR – en de aanzwellende aantallen deelnemers aan de blokkades – doet de acties om die fossiele subsidies weg te krijgen. We zijn dus intussen allang zover dat geen kabinet en gene politicus zich nog kan verschuilen achter die favoriete dooddoener, ‘gebrek aan draagvlak’. Draagvlak voor het stopzetten voor fossiele subsidies is er. Daadkracht in die richting in ‘ de politiek’ is er niet niet, want het kabinet luistert liever naar de hoofdsponsors, waaronder dus de fossiele industrie, dan naar de bevolking.

De politieke onwil bleek zeer recent, in een verslag een gesprek van mensen die een brandbrief aan het kabinet tegen fossiele subsidies hadden geschreven, op 3 oktober met onder meer Rob Jetten hadden gehad. Die ‘gaf aan dat de feiten die nu op tafel liggen, voldoende zijn voor de partijen om tijdens de formatie de formatie plannen te maken. Het is volgens hem dus ook niet nodig om scenario’s voor de afbouw van fossiele subsidies te maken’. We geven toe dat ze bestaan en weg moeten, maar we gaan zelf nog even niets doen, we wachten op verkiezingen en een eindeloze formatie. Intussen mag de wereld afwisselend verschroeien en onder water lopen. Dat is het beleid van Jetten. Het gevolg is massasterfte, massamoord, met Jetten als mededader.

De campagne van blokkades tegen de fossiele subsidie heeft dus een serieus resultaat: de fossiele subsidies zijn bovenaan de politieke agenda gezet, ze zijn omstreden geraakt, het begint een publiek schandaal te worden dat er aan de donaties aan zo’n rampzalig destructieve economische activiteit gewoon feitelijk niets wordt gedaan, terwijl branden en overstromingen en warmterecords de urgentie van serieuze aanpak tegen klimaatontregeling er dagelijks in hameren.

Tegelijk zien we daar de beperktheid van het resultaat. De fossiele subsidies staan nu ter discussie, maar de discussie eindigt keer op keer zonder concrete stappen. Het kabinet is niet om, het beleid is niet om, en er is weinig dat er op wijst dat dit heel snel verandert. Ik geloof niet dat de fossiele subsidies op het punt staan om afgeschaft te worden na nog een paar laatste zetjes in blokkadevorm. Daarvoor staat er voor de fossiele industrie en hun politieke supporters – de complete gevestigde kapitalistische politiek, in feite – te veel op het spel. Bo Salomons heeft onlangs laten zien dat het wegvallen van deze subsidies het verdienmodel voor bedrijven als Shell zeer ernstig zou bedreigen. Salomons geeft wat voorbeelden en schrijft: ‘Dit betekent dat het bestaansrecht van fossiele bedrijven als KLM en Shell, maar ook de luchthaven Schiphol, Tata Steel en allerlei andere bedrijven, samenhangt met deze subsidies. De vraag is of ze kunnen overleven zonder de subsidies, en dus of ze zonder fossiele subsidies kunnen overleven’.(7) Die bedrijven, maar ook de ermee verbonden gevestigde politiek en ambtenarij – gaan hun ondergang niet zonder slag of stoot toestaan.

Het hinderlijke feit dat er dagelijks demonstranten op de A12 zitten, is genoeg om druk op de ketel te zetten en het vraagstuk onder de aandacht te houden. Die blokkades in de huidige vorm zijn echter bij lange na niet genoeg om de beslissende duw te geven en de fossiele subsidies afgeschaft te krijgen. Dat geldt temeer nu de blokkades dagelijks hooguit enkele honderden mensen – en in deze week soms minder dan honderd – mensen omvatten.

Komend weekend zal de urgentie – er komen fascisten proberen de blokkades gewelddadig te breken! – ongetwijfeld voor extra blokkade- en support-opkomst zorgen. Dat is goed en hoognodig, want daarmee zorgen deelnemers voor extra veiligheid van elkaar tegenover die fascisten en tegen de politie die feitelijk met die fascisten samenspant door ze ruimte te gunnen en hun aanwezigheid te misbruiken door tegen blokkeerders te zeggen dat ze hun veiligheid niet kunnen – lees: willen – garanderen. De oproep van Platform Stop Racisme om komend weekend naar de support-demonstratie bij de A12 te komen, is welkom. Aan de patstelling tussen XR/klimaatactievoerders enerzijds, de fossiele energie en het kabinet anderzijds, doet het echter weinig af. Want dan nog: met een paar honderd blokkeerders door de week, een paar duizend in het weekend, krijgen we die subsidies niet zomaar weg. Roepen ‘dan moeten we meer mensen naar de blokkades krijgen!’ is goed, maar zal de ontstane impasse niet doorbreken.

We hebben escalatie nodig, drukverhoging, aanscherping, jawel, radicalisering van de strijd. Daarbij dienen we beperkingen in de door XR gekozen aanpak – de gezagsgetrouwheid ervan, die intussen beruchte actieconsensus waarmee een beslist noodzakelijke afwijzende en minstens actief-defensieve houding jegens de steeds hardhandiger optredende politie wordt afgeremd – onder ogen te zien als probleem dat oplossing vereist. Een beroep op de politiek doen via aanhoudend protest is onvoldoende. De gevestigde politiek is immers noch onze partner, noch onze redder, maar onderdeel van het probleem. We dienen de politiek daadwerkelijk te dwingen overstag te gaan en tegelijk vooral ook dingen te doen waar we die politiek helemaal niet voor nodig hebben: daadwerkelijk stilleggen van de fossiele industrie, het onaantrekkelijk maken van het gebruik van haar verwoestende producten. De vraag is hoe. Daar hoop ik in een volgend artikel op in te gaan, al beloof ik wat dat betreft niets. Hoe dan ook: volhardend dagelijks zeggen dat we terugkomen naar de A12 zolang de fossiele subsidies niet zijn afgeschaft is mooi. Maar het is bij lange na niet genoeg.

Noten:

(1) Op 28 januari was ik op de support-demonstratie. Zie daarover Peter Storm, ‘Het Theater van de repressie: een zaterdagmiddag in Den Haag’, peterstormt.nl, 28 januari 2023, https://peterstormt.nl/2023/01/29/het-theater-van-de-repressie-een-zaterdagmiddag-in-den-haag/ En oop 9 september 2023 was ik op de A12-blokkade. Daarover: Peter Storm, ‘ “We zijn er bijna!”: Een middag de A12 op – en af’, https://peterstormt.nl/2023/09/11/we-zijn-er-bijna-een-middag-de-a12-op-en-af/

(2) Heleen Ekker, ‘Betogers willen einde aan fossiele subsidies, zo zit dat in Nederland’, NOS, 27 januari 2023,
https://nos.nl/artikel/2461507-betogers-willen-einde-fossiele-subsidies-zo-zit-dat-in-nederland

(3) Heleen Ekker, ‘ Onderzoek: jaarlijks 37,5 miljard euro subsidie naar fossiele sector’, NOS, 4 september 2023, https://nos.nl/artikel/2489141-onderzoek-jaarlijks-37-5-miljard-euro-subsidie-naar-fossiele-sector

(4) ‘Fossiele sector krijgt tussen 39,7 en 46,4 miljard euro subsidie, nog meer dan gedacht’, NOS, 15 september 2023, https://nos.nl/artikel/2490599-fossiele-sector-krijgt-tussen-39-7-en-46-4-miljard-euro-subsidie-nog-meer-dan-gedacht

(5) ‘Geen steun voor A12-blokkade, wèl voor het stoppen met fossiele subsidies’, RTL Nieuws, 8 september 2023, https://www.rtlnieuws.nl/panel/artikel/5406350/70-procent-wil-af-van-fossiele-subsidies-maar-nauwelijks-steun-voor

(6) ‘In gesprek met de ministers: geen afbouwplan fossiele subsidies’, Fossielvrij NL, 4 oktober 2023, https://gofossilfree.org/nl/in-gesprek-met-de-ministers-geen-afbouwplan-fossiele-subsidies/

(7) Bo Salomons, ‘De echte repressie tegen XR moet nog komen’, Doorbraak, 14 september 2023, https://www.doorbraak.eu/de-echte-repressie-van-xr-moet-nog-komen/

Peter Storm