‘We zijn er bijna!’ Een middag de A12 op – en af

Dit stuk is al gepubliceerd en te lezen op het onvolprezen Konfrontatie Digitaal waarvoor ik het allereerst schreef. Dank wederom!

maandag 11 september

‘We zijn er bijna!’, Dat zongen we afgelopen zaterdag, 9 september 2023, in de bus waarmee de politie ons naar het Ado-stadion vervoerde na de ontvoering waarmee de politie ons als deelnemers aan de grote klimaatblokkade van Extinction Rebellion (XR) tegen fossiele subsidies van de A12 weg kreeg. Het stadion was zo ongeveer in zicht, en we wisten vrij zeker dat we daar zonder veel gedoe weer zouden worden vrijgelaten. Het zat er op voor die dag, wat mij betreft. Of ‘we zijn er bijna!” ook geldt voor de afschaffing van die fossiele subsidies zelf? Goede, belangrijke vraag! Hoe dan ook: de blokkade van de A12 in Den Haag, 9 september 2023. Ik nam eindelijk een keertje deel, en hier volgen impressies, gedachten en ervaringen.

Het had allemaal een lange aanloop voor mij. In januari werd ik heel boos toen 8 mensen (***) aangeklaagd werden – de meesten na een vrij ruwe ontvoering, ook wel ‘arrestatie’ genoemd – omdat ze oproepen voor de A12-blokkade van 28 januari hadden gedaan. Ik sleepte me uit ruststand waar ik me wegens iets burn-out of iets dergelijks bevond, en ging naar de support demonstratie. De blokkade zelf durfde ik nog niet aan vanwege de nog wat beperkte energie. Op 11 maart nam ik ook niet aan de blokkade deel omdat ik betrokken was bij een actie tegen een bijaankomst van Forum voor Democratie diezelfde dag in Breda. Op 28 mei sloeg ik wederom over: ik had toegezegd om aan een workshop op de Anarchistische Pinksterlanddagen in Appelscha mee te werken, en wilde de toezegging gestand doen. Toen ik hoorde dat 9 september de volgende datum was, werd ik tamelijk vastbesloten: hier ga ik heen. En dat heb ik gedaan. Na er omstandig op sociale media toe te hebben opgeroepen ook, in zeer opruiende zin volgens het gezag. Want in juli werden 7 van de 8 *** in januari aangeklaagde activisten schuldig bevonden aan precies zulke opruiing. Bij mij zijn ze nog niet langs geweest maar wat daarvan ook de reden was, het ontbreken van opruiende oproepen is het niet, want daar is geen sprake van.

Eenmaal besloten tot deelname werd de vraag: hoe? In welk verband? Veel mensen waarmee ik dat heel graag samen had ervaren, waren van plan om deel de nemen aan het zeker net zo noodzakelijke trans-protest tegen anti-trans-fascisten, ook we ‘terfs’ genoemd, op diezelfde dag in Utrecht. Ik geef die kameraden trouwens groot gelijk, het trok mij ook, maar ik vond dat die A12 er voor mij nu toch eerst eens van moest komen. Zelf deed in in augustus een actietraining van XR en gaf me op voor het Telegramkanaal dat bij de actie hoorde. Na wat communicatiegedoe kwam ik uiteindelijk in de Tilburgse ‘vinger’ – de groep die vanuit Tilburg naar de blokkade ging en in Den Haag vanaf een verzamelpunt naar de actie zou gaan. Spannend, want daar kende ik vrijwel niemand. Ook vruchtbaar, want zo leerde ik wel klimaatactivisten in mijn woonplaats kennen. Dat gebeurde inderdaad, al bij het voorverzamelen bij station Tilburg, en in de trein actiewaarts.

In den Haag liepen we eerst langs Koekamp en Malieveld naar straten daarachter. Daar wachtten we, naast andere groepen die langs kwamen of even verderop ook verzamelden. Vervolgens, op het signaal van degene die de vinger coördineerde, richting A12. Eerst naast de weg, breed uiteen staand links en rechts. Op het volgende signaal: lopen, over de weg de A12 op. Het was begonnen! Wat me daarbij vooral opviel is dat de politie geen enkele poging deed om de mensen van het betreden van de A12 te weerhouden. Geen waarschuwingen, geen vermaningen, gene linies agenten om ons fysiek te verhinderen. In no time was de blokkade – en het afzetten van de A12 zelf – een feit. Laat niemand je vertellen dat de politie zoiets niet kan faciliteren, want feitelijk is dat wat ze in dat stadium gewoon deden.

We – de vinger uit Tilburg – vond een mooie plek, deels in de schaduw, waar we neerstreken. Af en toe leuzen roepen: ‘What do we want? Climate Justice! When do we want it? Now! Are we gonna fight for it? Yes Are we gonna get it? Yes! Make some noise!’ Af en toe zingen: ‘Hey ho take me by the hand – Strong in solidarity we stand – Fight for climate justice, fight for climate justice!’ Naast ons stond een groep XR-strijders in de gezondheidszorg, die zongen een eigen lied. Soms kwam en eer handvol als olie-boor-installaties verklede actievoerders langs. Later kwam een man in keurig pak een document laten zien: het lot van 37,5 miljard (*) is gevallen op de A12…. Hilariteit. Er was ook een sambaband, een groot dele van de tijd niet ver van w aar we stonden. Dat vond ik niet altijd prettig. Het stoorde soms ook de communicatie in de blokkade. Die gaat veelal via mikecheck. Een iemand gebaart met arm en hand tot stilte. Mensen volgen dat gebaar, en het wordt stil. De ene iemand zegt – in korter zinsdelen – wat er aan de hand is, en de menige herhaalt dat zinsdeel voor zinsdeel. Aldus. Spreker: ‘Het waterkanon’. De menigte: ‘Het waterkanon’. Spreker: ‘komt deze kant op’. Menigte: “komt deze kant op’. Hiervoor is stilte nodig. En precies daar stoorde de sambaband soms, want die viel niet altijd stil. Er is vast wel af te spreken met die solidaire trommelaars dat ook zij even stoppen met spelen als ze het betreffende handgebaar zien en dus weten dat er een mikecheck nadert. Probleem is dan welk dat het soms ook vals alarm was: dan zie je het handgebaar verschijnen, en volgt er vervolgens niks.

Al vrij snel had de politie ons al ‘gevorderd’ om te vertrekken, anders zou aanhouding en mogelijk geweld volgen. Al op 12.16 uur was de derde vordering een feit, en kon volgens politieregeltjes het arresteren beginnen. Nou, vordering of niet, het vorderde allemaal vervolgens niet echt. Er verschenen politiebusjes, drie, vier, er stonden wat agenten een klein beetje voor linie te spelen om vervolgens weer te vertrekken. Maar even voor half twee hoorden we dat het arresteren van actievoerders was begonnen, kennelijk helemaal aan de andere kant van waar wij zaten. Zichtbaar was het voor mij van daaruit niet.

Maar niet lang erna vernamen we dat er nu ook een waterkanon onze kant op kwam. En ja hoor, flinke tijd later verscheen dat ding, en even later nog eentje. Ik zag de stralen neerdalen, schuin omlaag. Geen nevelstand, echt stevig spuiten schuin omlaag, op de mensen die voor het waterkanon waren gaan zitten, omgeven door anderen die luid riepen ‘You are not alone!’ Elke keer als het spuiten begon, luid gejuich. Elke keer als het spuiten even ophield, luid applaus. Ik stond schuin achter een groep die was gaan zitten en zwaar belaagd werd. Ik ving wat gesproei op – en stond op een gegeven moment in het stromende water. De twee waterkanonnen wisselden elkaar af, dan weer de ene rijbaan, dan weer de ander tot doelwit makend.

Tijdens het spuiten probeerde ik als leus: ‘Groene transitie zonder politie!’ Die leus had ik op een spandoek op de A12 blokkade van 28 januari gezien, en die vind ik mooi en passend. Maar de leus sloeg niet aan. De eerste keer een enkele ondersteunende glimlach, de tweede keer zelfs dat niet. Het voelde alsof mensen expliciete anti-politieleuzen niet zien zitten. Het voelde alsof er op deze actie weinig tot geen ruimte was voor geluiden die zich expliciet tegen het gezagsapparaat keren. Uit een enkele losse conversatie met mede-actievoerders bleek ook dat het idee dat de politie met vastbesloten vriendelijkheid omgeturnd kan worden tot supporter, springlevend is in de actiebeweging waar de ze blokkades deel van uitmaken. De kracht van dat idee is een probleem.

Ik voelde me dan ook niet echt vrij om aan mijn anti-autoritaire gemoed uiting te geven, en ik denk dat dit meer is dan puur iets persoonlijks. Soms vielen me ondeugende anti-politie-gedachten in, onmiddellijk gevolgd door: o nee, dat kan hier niet, dat past hier niet, zo werkt het niet in XR. En ja, ik kan plaatsen dat het uitschelden van agenten niet past binnen de actieconsensus die XR hanteert. Maar ook dan is het nog wel mogelijk – en nodig! – om de politie via leuzen en andere uitingen op de hak te nemen zonder simpelweg te gaan schelden. Het is nodig omdat de gezagsgetrouwheid die in brede XR-kringen toch leeft, ons mentaal ontwapent tegenover de vijand die het gezag nu eenmaal is. Bij alle bewonderenswaardige recalcitrantie en ongehoorzaamheid die actievoerders ten toon spreiden op blokkades als deze valt me dat fatale maar wijdverbreide idee toch op: het gezag is niet de vijand, het gezag moet alleen worden wakkergeschud. Welnu, het gezag is wel degelijk de vijand. De politie dus ook, en niet alleen als ze openlijk tot mishandeling overgaat.

De sfeer was intussen rond dat waterkanon uitbundig maar tegelijk wel degelijk serieus. Naast de zittende groep juichten mensen, De zittende actievoerders keken echter veelal serieus en vastbesloten, ik zag mensen die zich schrap zetten en van gene wijken willen weten. Ze lieten zich bepaald niet afschrikken. Sterker: waar het waterkanon verscheen, gingen zulke mensen er demonstratief voor zitten. Maar deze mensen kregen het wel te verduren, het is unfair om dat waterkanon voornamelijk te zien als een verfrissende douche. Als je afstand hield, was het dat enigszins. Maar in de frontlinie is het echt een ander verhaal. Mensen die zich eraan blootstellen, krijgen geen lolletje.

Ik was zelf van plan om niet te gaan zitten. Maar toen dook dat waterkanon weer op, een groep zat al, een close comrade die ik bij en op de blokkade inmiddels was tegengekomen, nam zitting op de grond, en een minuut later zat ik naast die kameraad, te midden van tientallen anderen. Ruggen richting straat, wachten op wat ging komen. Hoe zou het gaan? Wachten tot het begon… maar het begon niet. Na iets van twintig minuten, trok het waterkanon zich daar terug, en nog wat later kanon nummer twee ook. ‘Waterkanon terug naar Duitsland’ riepen we, niet voor het eerst trouwens. Daar had het gezag die ondingen geleend. Wat de repressieve zin van al dat spuiten was, was niet onmiddellijk duidelijk. Het is niet dat mensen weggespoten werden, want mensen bleven zitten. Het was ook niet dat natgespoten mensen vervolgens werden aangehouden, want op deze plek was de politie niet met arrestaties bezig. Het leek symbolische repressie, meer bedoeld om te laten zien als in intimiderend spektakel dan om daadwerkelijk effect te hebben. Het had ook iets van machtsvertoon uit onmacht.

Maar gaandeweg realiseerde ik me een ander doel: terwijl aan de ene kant een flinke groep werd beziggehouden met de waterkanonnen in wisseldienst, was de politie helemaal aan de andere kant wel degelijk aanhoudingen aan het verrichten, daarbij dus iets minder gehinderd door de groepen die als het ware door de inzet van de waterkanonnen waren weggelokt. Maar het doel dat in de media wordt aangevoerd voor de inzet van die spuitmonsters – het verspreiden van menigten – werd overduidelijk niet bereikt.

Na dit alles ging ik wat rondkijken her en der. Ik belandde aan de bosrand, waar politiebusjes aan de rand van de weg door zittende actievoerders werden tegengehouden. Agenten waren bezig die sit-in te breken, end at ging hardhandig, met duwen, trekken en wel degelijk ook klappen, Aanderen waaronder ik kwamen dichtbij de agenten om ze er toe te bewegen zich een beetje in te houden. Die mensen, ik ook kregen ook een ruwe duw. Ik werd erg boos, een mededemonstrant probeerde mij ertoe te bewegen ietsje meer afstand van de agenten te nemen. Ze had gelijk om me van onverstandig gedrag te weerhouden, maar ik had ook gelijk. Ik liep wat verder en sloot me bij een soortgelijke sit-in aan. Maar werd een een politiebus schuin over de weg gezet zonder verdere pogingen om de weg vrij te maken We zaten er dus een klein beetje doelloos.

Maar ik was intussen wel erg boos. Al eerder had ik geroepen: ‘een goede agent – weigert dienst!’ Een enkeling viel me daarin bij. Maar toen ik dezelfde leus een tweede keer inzetten, werd ik vermanend toegesproken door een andere deelnemer aan deze sit-in. ‘Ik vind dit niet fijn’, kreeg ik te horen. Tsja. Ik vind politiegeweld niet zo fijn. En ik vind het ook niet zo fijn om ervan te weerhouden te worden om aan mijn woede uiting te geven. Ik ben maar met die leus opgehouden, ik zoek geen ruzie met mede-actievoerders, en als zoiets niet aanslaat, dan forceer ik het liever niet. Maar aangenaam vond ik dit bepaald niet. Even later heb ik deze plek des onheils maar verlaten. Er gebeurde ook niet zoveel. Ik ging maar eens verder kijken naar de toestand elders op de A12.

Had ik al gezegd dat het er vol met actievoerders stond? Nou, het stond er dus vol met actievoerders! En in tussen waren veel van die actievoerders al wel aangehouden en in bussen afgevoerd. Het ging traag en er stonden er nog steeds enkele duizenden. Wel ving ik op dat er ook mensen zelf kozen om te vertrekken. Het was intussen ook al achter in de middag. Ik voegde me bij weer een sit-in, schuin tegenover, jawel een waterkanon, aan de kant waar de arrestaties voortgang maakten. Die arrestaties gingen soms behoorlijk ruw, soms ook poeslief. De lichaamstaal en gelaatsuitdrukking van agenten liep ook uiteen. Sommigen stonden er relaxed bij, met vriendelijke uitstraling. Ik zag er zelfs eentje die tegen een jeugdig iemand op het moment dat die werd aangehouden, iets zei tegen die persoon. Vervolgens ging die aangehouden persoon met een gezicht van ‘O ja, da’s waar!’ uitbundig zwaaien naar haar mededemonstranten, ten afscheid. Anderen waren echte bullebakken. Grof mensen lostrekken, duwen en slepen was geen uitzondering, slaan gebeurde ook. Niet actief meewerken – blijven zitten of gaan liggen, eventjes ingehaakt blijven – was vaak al genoeg om geüniformeerde knokploegleden tot zulk geweld te bewegen.

En geen illusies hier: de vriendelijk ogende agenten maakten deel van hetzelfde apparaat als de bullebakken, en samen oefenden ze hun taak uit als knokploeg van burgemeester Van Zanen. Een vriendelijk ogende agent is nog steeds geen goede agent, want de enige goede agent is een ex-agent. De vriendelijkheid van sommigen is van PR-belang voor het gezag – een gezag dat die vriendelijkheid gebruikt om ons zand in de ogen proberen te strooien. En op geen enkel moment zag ik een vriendelijk ogend agent een bullebak ervan weerhouden om iemand te mishandelen. Als het er op aankomt trekken ze een lijn, en die lijn is tegen ons.

Het was weer tijd voor een rondje waterkanon. En deze keer kreeg ik wel echt eventjes een stevige straal, terwijl ik mijn regenjack dat ik eerder aan had gedaan, niet meer droeg. Ik was net te laat met het aantrekken ervan. Zo’n straal is niet zo maar verfrissend, het geeft een schrik-effect. Het is alsof je snel in een koud water stapt of onder een koude douche stapt, dat de adem even dichtslaat en je hart klopt – met als verschil dat je nu niet zelf onder de douche stapt maar de politie die douche aanzet. Nee, dat is niet prettig, en we moeten niet doen alsof het dat wel is. Ik heb deze straal misschien anderhalve minuut zo gevoeld. Ik heb mensen gezien die keer op keer vijf minuten of nog langer dit verduurden en zich daar qua beschermende kleding of juist via zwemkledij daarop hadden voorbereid. Die mensen hebben flink wat geïncasseerd. Ik neem mijn petje voor deze mensen af.

Na dit rondje waterkanon kwamen agenten weer slepen. Nu waren ze vlakbij, en even later was ook ik aan de beurt. Met tegenzin en traag stond ik op en agenten namen me mee naar de klaar staande bus. Daar kon ik en nog een juist aangehouden handjevol niet meer in, die was vol. Wachten dus in de berm. Daar werd juist een demonstrant naar toe gesleept die vertelde dat hij in het gezicht was geslagen en dat die bedreigd was met het lostrekken van diens piercing. Grove mishandeling en bedreiging dus.

Intussen maar wachten op de volgende bus. Agenten om me heen, en ik had zin in iets. Ik liep met kleine stapjes naar de plek waar twee agenten vrij ver uit een stonden. Kansloos, dat wist ik maar ik kon het niet laten, natuurlijk werd ik snel teruggestuurd door de eerste agent die me door had. Maar ja, tijdverdrijf was het wel. Even later kwam de bus aanrijden, en we ‘mochten’ instappen. Ik begroette de chauffeur, althans dat dacht die waarschijnlijk, want er opende zich een glimlach op zijn gezicht. Maar ik zei iets van: ‘een volgende keer kun je ook gaan staken’. Weg glimlach. Ik was serieus, niet zomaar aan het sarren. Staken zou immers geen slecht plan zijn voor chauffeurs van het plaatselijke stadsvervoer als ze ingezet worden voor het assisteren van de politie bij het onderdrukken van klimaatprotest.

In de propvolle bus werd het natuurlijk gezellig. De agent voorin maande ons nog om door te lopen nar achter. ‘De bus zit vol’, zo werd er teruggekaatst. Ik riep er achteraan: ‘Jullie probleem! Moeten jullie maar niet zoveel mensen gaan aanhouden!’ Gelach volgde. En na een rit zagen we in de berm demonstranten lopen, kennelijk net vrijgelaten. Zwaaien vanuit en naar de bus, over en weer. We hadden al begrepen dat we naar het Ado stadion gebracht zouden worden waar de politie ons zou laten gaan. Die bestemming was nu kennelijk dichtbij, dus daa gingen we: “We zijn er bijna, we zijn er bijna – maar nog niet helemaal!’

Even later reed de bus het stadionterrein binnen. Een jonge agent sprak ‘Ik ben de hulpofficier, u bent aangehouden wegens de wet openbare manifestaties…’, en vervolgens konden we na de vraag of er ook minderjarigen en journalisten in de bus zaten, er uit. Naar anderen die al vrij waren, naar mijn twee kameraden waarmee ik vervolgens de terugreis begon. We liepen het stadion terrein af, waarbij we herhaaldelijk groepjes agenten zagen rondhangen. Die stonden klaar, maar warvoor eigenlijk? Dachten ze dat we Ado gingen bezetten? Ik heb zelden zulke immense inzet vfan nietsdoende overheidsfunctionarissen gezien als gisteren in den Haag.

Over de terugreis gaat het hier verder niet. Er is nog wel een enkele opmerking te maken. Zijn we er bijna? Ja en tweemaal nee. Ja: de reeks aanzwellend blokkades heeft met de fossiele subsidies gedaan wat om te beginnen noodzakelijk is: de blokkades hebben die subsidies onder de aandacht weten te brengen en tot onderwerp van discussie gemaakt. Ontkennen lukt niet meer, en het totaalbedrag – 37,5 miljard op jaarbasis(1) – is zo ongeveer een gevleugeld worden. Als je ergens leest dat gratis openbaar vervoer 4 miljard zou kosten, is er binnen de kortste keer iemand die terugkaatst: ik weet nog wel een spaarpotje van 37 miljoen. De fossiele subsidies zijn niet langer een vanzelfsprekendheid, ze zijn een zeer omstreden politiek vraagstuk geworden. Dat is te danken aan XR en vooral aan de blokkades van de A12. In die zin hebben we al goeddeels gewonnen. Dat blijkt ook uit tekenen van steun in de publieke opinie, niet voor de acties zelf maar wel voor het doel ervan.(2)

Maar met het omstreden maken van fossiele subsidies zijn ze nog niet weg, al sluit ik helemaal niet uit dat op vrij korte termijn de regering zich genoodzaakt ziet tot minstens een paar stappen in de richting. Maar ook zonder die subsidies is het fossiele kapitaal er zelf nog! Zonder die subsidies zullen fossiele bedrijfstakken zich minder makkelijk de concurrentie van iets schonere energiebronnen en grondstoffen van het lijf kunnen houden. Maar ze zullen met andere middelen blijven vechten om hun verdienmodel – olie, gas, steenkool winnen en verbruiken, en aldus de planeet helpen verschroeien en verzuipen – overeind te houden. Er wacht ons een immense strijd, niet enkel tegen de s geldstromen waarmee de staat de fossiele industrie overeind helpt houden, maar tegen die industrie zelf.

Die strijd zal veel meer vereisen dan periodieke herhaalde vreedzame blokkades van de A12. Die strijd brengt ons niet alleen tegenover beleidsmakers die we onder druk zetten om hun destructieve koers te wijzigen. Die strijd stelt ons tegenover het fossiele kapitaal zelf, in haar concrete vormen. Kappen Met Kolen(3) heeft keer op keer een voorbeeld gegeven: voor een kolentrein gaan zitten, zo’n klimaatdestructief transport daadwerkelijk dwarsbomen, vertraging bezorgen de fossiele kapitalisten zelf overlast bezorgen en op kosten jagen. Tyre Extinguishers is ook een voorbeeld (4): banden van SUV’s leeg laten lopen, en daarmee in ieder geval korte tijd het gebruik van een aantal van die extreem vervuilende auto’s stilleggen. Zo jagen we het fossiele kapitaal op kosten en brengen we het gebruik van de producten van dat kapitaal in diskrediet. Meer hiervan, op allerlei manieren, is nodig. Naast elkaar, en zonder hiermee af te doen aan de A12-blokkades waaraan ik nu eindelijk zelf heb deelgenomen. Met alle kritische observaties die ik er over heb: het was en het is het waard. En het gaat dus door wat XR betreft, die A12-blokkades. Tot het doel ervan, het stopzetten van die verdomde fossiele subsidies, is bereikt. En dan verder…

Noten:

(1) Heleen Ekker, ‘Onderzoek: jaarlijks 37,5 miljard euro subsidie naar fossiele sector’, NOS, 4 september 2023, https://nos.nl/artikel/2489141-onderzoek-jaarlijks-37-5-miljard-euro-subsidie-naar-fossiele-sector

(2) Zie ‘Geen steun voor A12-blokkade, wèl voor stoppen fossiele subsidies’, RTL: Nieuws, 8 september 2023, https://www.rtlnieuws.nl/panel/artikel/5406350/70-procent-wil-af-van-fossiele-subsidies-maar-nauwelijks-steun-voor

(3) Kappen met Kolen vind je via https://www.kappenmetkolen.nl/

(4) Voor Tyre Extinguishers zie https://www.tyreextinguishers.com/

* gecorrigeerd, 14 september 2023, 11.34 uur. Er stond eerst ‘miljoen’, moet ‘miljard zijn natuurlijk. dank, kritische lezer.
*** extra toegevoegd: hier stond eerst ‘7’, en bij de tweede keer *** stond ‘6 van de 7’. Een alerte lezer wees me erop dat dit een fout was, waarvoor dank. Gecorrigeerd, nu klopt het.(correctie emn toevoeging om 12 september 2023, 0.59 uur

Peter Storm