Popcorn en verkiezingen: een drieluik. Inleiding en deel 1

zaterdag 2 september 2023

Hahaha, en huiver! De verkiezingen van 22 november! Het popcorn-gehalte is in de aanloop van de verkiezingscampagnes al hoog – en ik hou niet eens van popcorn. Het is nu al een hilarisch spektakel, een schimmenspel vol kopstukken, allemaal op jacht naar een griezelkabinet. Helemaal onbeduidend is het intussen allemaal niet: achter het spektakel vertoont zich de ernst van een kwaadaardige verrechtsing die nauwelijks tegenspel ondervindt, krampachtige overwinningsgeluiden in het kamp van het verenigde (?) links (???) van PvdA en GroenLinks ten spijt. We zien een paar patronen.

1. Links, “links” en linksig

Laten we beginnen bij links. Bij1is als parlementaire factor vrijwel kansloos na onaangename interne conflicten. Nu Sylvana Simons geen kandidaat meer gaat zijn (1), is de ene zetel in groot gevaar. Ik vond de hoop die veel mensen op Bij1 stelden, over the top. Ik vond de mate waarin ook veel anarchisten rond verkiezingstijd opeens een metamorfose richting parlementaire campagnemedewerkers van een politieke partij ondergingen, zorgwekkend. Maar ik vind de teloorgang van Bij1 wel degelijk oprecht verdrietig. Niet omdat ik denk dat we zozeer een parlementair radicaal links nodig hebben: een serieus radicaal links is niet parlementair, maar bottom-up buitenparlementair tot op het bot. Wel omdat veel van de mensen die dit soort links probe(e)r(d)en op te bouwen tot de beste mensen in de sociale strijd behoren. Dat zij nu een rot-ervaring voor de kiezen hebben stemt mij niet vrolijker, hoezeer de keus voor parlementaire politiek zo’n rot-ervaring ook in de hand heeft gewerkt.

Bij1 is niet alleen maar een partij. Bij1 is ook een bundeling van mensen die op allerlei strijdtonelen hun nek uit steken, ook als er helemaal e verkiezingswinst in beeld is. Mensen met wie ik nauw samenwerk en heb mogen samenwerken in antiracistische strijd, in campagnes tegen Zwarte Piet bijvoorbeeld, waren en zijn nogal eens Bij1-mensen. Hun partijpolitieke project was en is niet mijn project: als anarchist zie ik niets in partijpolitiek. Hun ontgoocheling en verdriet is daarmee echter helemaal geen reden tot leedvermaak. Ik hoop met veel van deze mensen zij aan zij te kunnen (blijven) staan in de sociale strijd. Ook en juist nu een zoveelste poging om de parlementaire weg te bewandelen weer eens tot een echec heeft geleid.

Geen vreugde over de teloorgang van Bij1 dus. Dit in tegenstelling tot de afgang in slow motion van de SP die zich blijft aftekenen nu erfelijk leider Lillian Marijnissen de partij profileert als ouderwets links en dus anti-woke. Dat je niet links kunt zijn zonder antiracisme, antiseksisme, anti-transhaat en dergelijke het volle pond te geven, ontgaat de top van de partij, en dat geldt voor een te groot deel van haar leden en supporters ook. Maar een links zonder ‘wokeness’ is niet links. Dat je, door je af te zetten tegen woke lonkt naar rechtse kiezers, terwijl de voor die rechtse kiezers de SP nooit zo aantrekkelijk zal zijn als de PVV, ontgaat de partij eveneens. De partij verliest de laatste serieuze linkse mensen zonder en er ter rechterzijde noemenswaardige aanhang bij te winnen. Zo zal de afbrokkeling van de SP voortduren. De partij zal buiten degenen die er hun identiteit – en soms hun betaalde functie – aan ontlenen, nauwelijks worden gemist.

Hopelijk vinden sommige SP-supporters en zelfs leden de weg naar bewegingen die de sociaal-economische thema’s het volle pond geven, maar daarbij het belang van andere thema’s niet schamper wegwuiven. Bewegingen die bij dit alles niet denken in termen van Kamerzetels, maar in termen van directe strijd. De Bond Precaire Woonvormen bijvoorbeeld.(2) Horeca United.(3) Er is veel meer. Zulke strijd is nodig! Wat niet nodig is: andere strijd langs andere lijnen daarmee opzij schuiven. Het is immers allemaal belangrijk.

Dan gaan we naar het als links vermomde midden. De groene en de rode versies van een soft neoliberalisme gaan samen. Ze hebben een aanvoerder gevonden in PvdA-kopstuk Frans Timmermans. Die zou zijn baan in de EU niet hebben opgegeven als hij in de nauwe samenwerking van GroenLinks en PvdA geen interessante career move zag. Al sluit ik helemaal niet uit dat hij werkelijk geloofd dat hij en zijn club het land ook beter en eerlijker kan maken met genoeg stemmen. Het rijk der sociaaldemocraten is immers altijd al bij uitstek het rijk der illusies. Het zal geen toeval zijn dat juist een vrij traditionele PvdA-er de combi gaat aanvoeren, Juist in de PvdA hoor je scepsis en kritiek over het samengaan, angst voor teloorgang van sociaaldemocratische waarden en dergelijke. Om zulke mensen gerust te stellen en mee te krijgenm, is d ekeus voor Timmermans waarschijnlijk slim. Een soortgelijke nood om GL-mensen binnenboord te houden is er niet: ik merk daar weinig twijfel aan de samenwerking, en dus weinig behoefte aan geruststelling.

Gaat het, in machtspolitieke termen, werken? Het zou zomaar kunnen. Dat PvdA/GL gezamenlijk getalsmatig weer meedoet, wordt uit peilingen wel duidelijk. Als de combi in de campagne zich niet van de wijs laat brengen, hamert op zaken als de wooncrisis, de armoede en de bij de inflatie de achterblijvende inkomens, als ze urgentie uitstraalt rond het klimaat en daarbij oplossingen aanduidt waar rijke mensen en grote ondernemers – en niet ‘de consument’ – fors voor mogen betalen, als ze zich niet in de anti-vluchtelingenhetze van rechts laat meeslepen (en dus marginaliseren, want een wedloop in racisme wordt doorgaans door racistisch rechts gewonnen)… dan zou ze zomaar een forse overwinning kunnen boeken in november.

Als, als als… Natuurlijk is er geen reden om het vermogen van GL/PvdA-politici te onderschatten om ook dit helemaal te verprutsen en knievallen voor rechtse aanvallen te doen. Wint de combi met een relatief links profiel in november, dan is er overigens de aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat ze dat profiel inlevert bij de kabinetsformatie en/of als ze eenmaal regeert. Enerzijds omdat ze met rechts moet regeren, want ze zal geen meerderheid veroveren. Anderzijds omdat de combi gelooft in dit kapitalistische systeem, en haar linkse plannen dus sowieso aanpast aan wat de gezondheid van dat systeem – en daarmee het winstbejag van ondernemers – vereist. Serieus links beleid bedreigt zulke winstgevendheid en zit er daarom niet in, al wint de Timmermans-brigade alle 150 Kamerzetels.

Dit maakt de hele strategie van GL/PvdA zinledig voor wie werkelijk verandering richting gelijkwaardigheid en solidariteit in vrijheid wil. Aan anarchisten dan maar weer de taak om maar weer te blijven uitleggen dat een gerecht aanwijzen op de menukaart niet hetzelfde is als het gerecht daadwerkelijk te bereiden, zoals de socialist Eugene Debs dat ooit schijnt te hebben gezegd. Een scherp inzicht dat hem er niet van weerhield meerdere malen presidentskandidaat in de VS te zijn, maar dit terzijde. Ook electoraal opererende socialisten hebben soms eventjes waarlijk briljante inzichten.

Wordt vervolgd…

Noten:

(1) ‘Ook Sylvana Simons (Bij1) verlaat Haagse politiek’, NOS, 24 juli 2023, https://nos.nl/collectie/13944/artikel/2484090-ook-sylvana-simons-bij1-verlaat-haagse-politiek

(2) Bond Precaire Woonvormen: https://bondprecairewoonvormen.nl/

(3) Horeca United: https://horeca-united.nl/nl/wij-zijn-horeca-united/

Peter Storm