Syrië: revolutie leeft op!

zaterdag 26 augustus 2023

Jazeker, er is vandaag de dag ook goed nieuws te melden. Uit Syrië! Daar begint de revolutie waarvan het leek dat die was verpletterd – voor zover ze niet was gekaapt en verraden – doodleuk aan een nieuwe ronde. Al op 4 december 2022 vond in Sweida protest plaats, in het zuiden van Syrië: een bestorming van het gouverneurskantoor, betogers die dictator Assad verzochten om af te treden, een confrontatie met een dode agent en een dode demonstrant als uitkomst. Daarna: stilte, althans, de berichtgeving droogde zo ongeveer op. Nu zijn er opnieuw protesten,en het heeft er veel van weg dat die wijd verspreid zijn en aanhoudend van aard.

Op 20 augustus berichtte Aljazeera over ‘burgerlijke ongehoorzaamheid en een algemene staking’ in Sweida, waar ook dat protest van december vorig jaar plaats vond. Protesten waren de dag ervoor al begonnen. Aanleiding: het schrappen van subsidie op brandstof, en prijsstijgingen van onder meer brood. Maar mensen hieven kennelijk ook de klassieke leus aan van de Arabische Lente, de opstandsgolf van 2011 in het Midden-Oosten, en riepen dus om de ‘val van het bewind’. Bovendien: ‘Meer dan 42 protesten werden gemeld in het hele gouvernementsgebied Sweida, zo zei het Sweida 24 media-netwerk’. Ook heel belangwekkend: uit Daara werd ook protest gemeld. En Daraa was de plaats waar de revolutie in 2011 zo ongeveer is begonnen.(1)

We zijn een handvol dagen later, en gisteren was er al een handvol berichten te vinden waaruit bleek dat de protestgolf niet zomaar was weggeëbd. Middle East Eye meldde protesten, niet alleen in Sweida, maar ook in Deir Ezzor en in Daara, in Jableh… Eerder afgelopen week zou de weg van Damascus naar Sweida gedeeltelijk zijn geblokkeerd.(2) Al jazeera meldt ook de locaties Raqqa, en Idlib als plaatsen waar demonstraties waren.(3) Raqqa is opmerkelijk: daar heeft de VS vreselijke bombardementen en beschietingen uitgeoefend in 2017 om te helpen het al niet minder vreselijke IS/Daesh te verdrijven. Idlib is opmerkelijk omdat daar niet het bewind van Assad de baas is, maar de uit de revolutie van 2011 voortgekomen oppositie.

The Guardian bericht ook over de demonstraties, met name die in Daraa en Sweita. In een plaats in de provincie Daraa waren leuzen te zien. ‘Vertrek! Wij willen leven!’ – een boodschap aan Assad. ‘Stilte vandaag betekent dat de tiran blijft’. Protesten werden gemeld uit meerdere andere plaatsen in die provincie. En in Sweida was dus ook weer actie. ‘Syrië is van ons, en niet van de familie Assad’ zo klonk het daar, en ook: ‘De mensen willen het eind van het regime’.(4)

Dat Sweida een plaats is waar het losgaat tegen het bewind is ook opmerkelijk. Dit is een stad in een regio waar Druzen wonen, een minderheidsgroepering in een land waar Soennieten de meerderheid zijn, terwijl de politieke machtsbasis van het bewind vooral uit Alawieten bestond. In 2011 was de kracht van de opstand vooral gebaseerd op arme mensen uit de Soennitische gemeenschappen. Druzen waren veel minder actief, en daar droeg behendig opereren door het bewind aan bij. Druzen werden veel minder op de huid gezeten door het bewind en hoefden hun militaire dienst bijvoorbeeld niet buiten de provincie te vervullen. Daardoor bleef de steun uit de Druzen-gemeenschap voor het bewind aanzienlijk.(5) Dat in de opstand van 2011 gaandeweg ook extreem-conservatieve Soennitische gewapende groepen – IS, Al Nusra en anderen – de overhand kregen, en dat die groepen weinig goeds voor andere religieuze gemeenschappen in petto hadden als zij de macht zouden veroveren in heel Syrië – zal aan de Druzen-steun voor Assad verder hebben bijgedragen. Dat is kennelijk nu veranderd. Op foto’s van demonstraties zie je talloze Druzen-vlaggen wapperen.

De aantallen demonstranten zijn trouwens niet heel groot. Maar het pure feit dat er tientallen en soms honderden mensen de straat op durven gaan tegen wat zonder meer een schrikbewind is, is al geen kleinigheid. Tot nu toe is van extreme repressie ook nog geen sprake, wel van machtsvertoon, veiligheidstroepen die bestuursgebouwen afschermen en dergelijke. In 2011 echter zetten het bewind vanaf de eerste dagen extreem staatsgeweld in, en binnen enkele weken schoten soldaten gericht en met scherp op menigten. Gaat het wederom die kant op? Het is moeilijk te zeggen. Dat dit bewind niet zomaar vertrekt wegens wat protesten is duidelijk. Maar veel zal af hangen van het tempo waarin de protesten zich uitbreiden, en de mate waarin die protesten zich weten te organisren tot effectieve tegenmacht van onderop.

Wat wel vaststaat is dat de greep van het bewind – nadat het met omvangrijke Iraanse en Russische steun vanaf 2015 de revolutie vrijwel volledig had weten te verpletteren – veel minder totaal is dan het een tijd lang leek. Wat de opstand vandaag voedt – en wat kennelijk mensen uit verschillende bevolkingsgroepen en religieuze achtergronden zij aan zij de straat op brengt – is de economie. Hoge prijzen van levensbehoeften tergen een toch al arme bevolking. Een bewind dat feitelijk alleen maar met wapens regeert en er steeds minder in slaagt om ervoor te zorgen dat de bevolking behoorlijk te eten heeft, is een wankel bewind. Redding voor Assad uit Teheran en met name Moskou is ook een stuk minder reëel dan in 2015. Het Iraanse bewind vecht tegen opstandigheid van de bevolking in het land zelf. Het Russische regime heeft haar indrukwekkende macht op Oekraine losgelaten waar het steeds verder is vastgelopen. Assad en zijn regime staan er niet goed voor. En dat is wel goed nieuws.

Noten:

(1) Ali Haj Suleiman en Husam Hezaber, ‘Strike, protests in Syria’s Sweida enter second day’, Aljazeera, 20 augustus 2023,, https://www.aljazeera.com/news/2023/8/21/strike-protests-in-syrias-sweida-enter-second-day

(2) Middle East Eye, ‘Syria: protests spread over dire economic and living conditions’, 25 augustus 2023, https://www.middleeasteye.net/news/syria-protests-living-conditions-economy-spread-assad

(3) Ali Haj Suleiman, ‘Anti-government protests in Syria continue for sixth day’, Aljazeera, 25 augustus 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/8/25/anti-government-protests-in-syria-continue-for-sixth-day

(4) ‘Anti-government protests shake Syrian provinces amid anger over economy’, The Guardian, 26 augustus 2023, https://www.theguardian.com/world/2023/aug/26/anti-government-protests-shake-syrian-provinces-amid-anger-over-economy

(5) ‘Anti-government protests shake Syrian provinces amid anger over economy’, The Guardian, 26 augustus 2023, https://www.theguardian.com/world/2023/aug/26/anti-government-protests-shake-syrian-provinces-amid-anger-over-economy

Peter Storm