Die oorlog om Oekraïne: lastige argumenten. Deel 1

Geplaatst op door

vrijdag 28 juli 2023

Nederlaag voor Rusland, graag!

De oorlog in Oekraïne woedt verder, met een heel traag vorderend Oekraïens tegenoffensief – al wordt er de laatste 24 uur meer voortgang gemeld – en met vrijwel dagelijkse destructieve dodelijke Russische beschietingen, op een woonblok de ene dag, op een cafetaria de andere. Een kathedraal in Odesa was al slachtoffer van zo’n beschieting,(1) net als graanopslagfaciliteiten in dezelfde stad, met volgens Oekraïne het verlies van 60.000 ton graan als gevolg(2) Het is een verschrikking, de hele oorlog. Maar er is meer nodig dan de handen ten hemel heffen en roepen om vrede. Het is nodig om onze plaats te bepalen, een soort van positie te kiezen, zowel in als tegenover het conflict. En het is nodig om die plaatsbepaling keer op keer te heroverwegen en te finetunen, naarmate de oorlog zich ontwikkelt. Zo’n finetuning is momenteel nodig, onder meer vanwege het soort van wapens dat VS en Verenigd Koninkrijk aan Oekraïne willen leveren – maar ook vanwege de wapens waarvan de leverantie maar niet wil vorderen.

Om vast te verklappen waar ik onder meer heen wil: het Westerse plan om munitie die verarmd uranium bevat te leveren aan Oekraïne is fout en misdadig, net als de levering van clusterbommen waartoe intussen de VS inmiddels is overgegaan. Net zo fout en misdadig is omgekeerd ook de Westerse politiek om aan Oekraïne precies zoveel leveren van wapens zodat het land de strijd kan volhouden, maar niet genoeg om Rusland gewoon uit Oekraïne te jagen. Rusland probeert Oekraïne van de kaart te vegen. De VS probeert Ruslands uit te putten via de oorlog. In het lot van mensen in Oekraïne is geen van beide mogendheden fundamenteel geïnteresseerd. Die mensen zijn doelwit van Russische agressie, speelbal van Westerse ambitie, en weinig meer. De oorlog moet afgelopen zijn. Maar het maakt uit hoe.

In deze oorlog is een snelle Russische nederlaag van de Russische staat en van Poetins bewind aan het hoofd daarvan beste – of misschien beter de minst slechte – oplossing. Een compromis waarin Rusland een deel van haar veroveringen behoudt en Oekraïne zich deels zou moeten ontwapenen, is een recept op een gewelddadig vervolg van de oorlog: Oekraïense partizanen zullen zoiets simpelweg niet accepteren en doorvechten, Russische vergeldingsacties zullen er dan toe bijdragen dat het bloedbad voortduurt. De kans dat een niet verslagen maar via een deal in haar ambities bevestigd Rusland in andere staten agressief onheil uitricht – Georgië is een grote kanshebber, net als Moldavië – is ook nog eens aanzienlijk. Een Russische overwinning is ondenkbaar als ook maar enigszins tolerabel scenario. Het zou een wrede gelijkschakeling van Oekraïne betekenen, onderstreept door middel van censuur en concentratiekampen, uitpuilende gevangenissen en moordpartijen. Boecha en Mariepol, maar dan op veel grotere schaal. En het zou niet bij Oekraïne blijven ook. Een grondige nederlaag van Rusland, een totale mislukking van haar koloniale aanvalsoorlog, is dan ook wenselijk.

Eerst maar even de grote lijnen. Rusland is op Poetins bevel Oekraïne binnengevallen, zonder geldige, acceptabele reden. De Russische heersers zien Oekraïne als deel van Rusland, een deel dat zicht en onrechte als zelfstandig land gedraagt, en een deel dat weer ondergeschikt aan Rusland dient te worden gemaakt. Retorisch neemt dat soms de vorm aan van een pleidooi voor Oekraïense terugkeer tot de Russische moederschoot, van de bewering dat Oekraïners ‘eigenlijk’ Russen zijn die ten onrechte – door nazi’s, door Lenin, door de NAVO, de redenering wisselt per toespraak – op het idee zijn gebracht dat ze geen Russen zijn maar Oekraïners, met een recht op een eigen land. Achter de retoriek ligt een dreigement: Oekraïners die hun Russische identiteit niet wensen te accepteren, dienen hardhandig van hun Oekraïense identiteit te worden beroofd of anders om het leven worden gebracht. En nu het Poetin duidelijk is dat Oekraïners niet alleen niet buigen maar zich tamelijk succesvol verzetten, heeft hij kennelijk besloten het land dan maar stelselmatig in puin te gooien. Wat Rusland verder niet kan gebruiken, moet kapot. Zo probeert Rusland tevens alsnog de Oekraïense weerstand te breken – door met de maatschappelijke infrastructuur zodanig toe te takelen dat het vormogen om effectief tegen Rusland te blijven vechten erdoor wordt gesloopt. Pure vernielzucht, gecombineerd met een poging om de weerbaarheid van de Oekraïense maatschappij te slopen, verklaart het soort aanvallen waarvan Odesa in juli 2023 dag na dag het slachtoffer was.

Achter de Russische aanval op Oekraïne ligt dus een ontkenning van Oekraïense zelfbeschikking en zelfs bestaansrecht. Waar die ontkenning gewapenderhand kracht wordt bijgezet, is sprake van koloniale ambities: de inlijving van een voormalig door Rusland overheerst gebied, de hernieuwde vestiging van een soort van kolonie, het herstel van een vroegere koloniale verhouding. Waar die ontkenning gewapenderhand kracht wordt bij gezet is tegelijk ook sprake van een genocidale dynamiek, een dynamiek die de levens van alle Oekraïners bedreigt tenzij ze zich van hun Oekraïense identiteit laten beroven. Dat – en niet het feit dat Rusland antieke wapens heeft, niet zo nauwkeurig richt en wel eens vergissingen maakt – verklaart het willekeurig vermoorden van Oekraïners, met bloedbaden zoals in Marioepol en Boecha, en met beschietingen op niet-militaire doelen zoals die iedere dag plaats vinden. Rusland is bezig met het doden van Oekraïners, louter omdat het Oekraïners zijn en omdat die Oekraïners weigeren om zich wederom tot koloniaal onderdaan te laten reduceren. Dat – en dus niet het karakter van de Oekraïense staat of maatschappij en ook niet de vorm die het verzet van Oekraïense kant aanneemt – maakt de oorlog in Oekraïne een koloniale oorlog. Dat de strijd tegen het Russische koloniale project er niet zo uit ziet als linkse en radicale mensen – ik ook – het graag zouden zien, betekent nog niet dat die strijd geen antikoloniale dimensie heeft.

Wie elk kolonialisme verafschuwt – zoals anarchisten als het goed is doen, want kolonialisme is een vorm van opgelegde autoriteit en dus verwerpelijk – kan dan ook weinig anders dan de Russische aanval volledig verwerpen en een volledige mislukking toewensen. Precies voor die volledige mislukking van de Russische aanval en bezetting vechten Oekraïners. In dat gevecht verdienen deze Oekraïners onze solidariteit.

Het is zuur dat Oekraïners in die legitieme antikoloniale strijd weinig andere handvatten vinden dan de Oekraïense staat – reactionair, zoals elke staat reactionair is – en haar gewapende macht. Het is zuur dat het die staat en het bijbehorende leger zijn – en niet een vrijheidslievend en solidair netwerk van zelfbesturende communes en door vrijheidsstrijders van onderop aangestuurde milities – die de hoofdrol spelen in de strijd tegen het Russische genocidale kolonialisme. Het is zeer zuur dat veel Oekraïners hun strijd voeren vanuit een extreem-nationalistische inspiratie, het is extreem zuur dat onder de Oekraïense strijders nogal wat regelrechte fascisten zitten. Dat is een complicatie in de strijd die we onder ogen dienen te zien. Maar dat maakt in hoofdlijnen de strijd van Oekraïners tegen dat Russische kolonialisme niet minder noodzakelijk en niet minder terecht. Ja, het maakt uit wie deze oorlog wint. En de overwinnaar mag in geen geval het Rusland van Poetin zijn.

Dit is het eerste deel in een reeks artikelen over en rond de oorlog in Oekraïne. Er komen zeker nog vijf artikelen in deze reeks, mogelijk meer. Hoe dan ook: wordt vervolgd.

Noten:

1 Shaun Walker, ‘ “This is barbarism”: shock at Russian strike on Odesa cathedral’, the Guardian, 23 juli 2023, https://www.theguardian.com/world/2023/jul/23/this-is-barbarism-shock-at-russian-strike-on-odesa-cathedral

2 ‘Oekraine woest: Rusland bombardeert infroastur ctuur voor graanexpoirt’, NOS, 19/21 juli 2023, https://nos.nl/artikel/2483416-oekraine-woest-rusland-bombardeert-infrastructuur-voor-graanexport

Peter Storm