Catastrofe. Geen tijd te verliezen. Aan de slag.

dinsdag 18 juli 2023

We zitten allang niet meer in de aanloop naar planetaire ondergang van het leven. We zitten in de ondergang zelf van het leven op de planeet. Het voorspel is echt voorbij. De ondergang is volop bezig. Grote delen van het aardoppervlak staan letterlijk in brand, terwijl zeeën absurd hoge temperaturen bereiken. Vandaag is het Canada waar het fikt. Morgen kan het de Veluwe zijn. Op andere plekken verwoesten enorme watermassa’s dorpen, steden en landerijen. Vorige zomer verdween twee derde van Pakistan door immense regens en overstromingen onder water. Dit jaar zijn andere landen – maar misschien ook wederom Pakistan – het slachtoffer van soortgelijke ellende. Droogte, hitte, extreme regenval, hevige stormen: aantoonbare gevolgen van de klimaatcatastrofe, veroorzaakt door uitstoot van broeikasgas door bedrijven en vervoersmiddelen die fossiele brandstoffen gebruiken, door voor voedsel gevangen gehouden en gekweekte dieren, door een op winst en groei gericht systeem dat alles aan zich ondergeschikt maakt inclusief het voortbestaan van het leven op aarde.

Het is verkeerd om nog te praten over het afwenden en voorkomen van de klimaatcatastrofe, want die is dus volop bezig. Hetzelfde geldt over het grote uitsterven van levensvormen, de afbraak van de biodiversiteit, door klimaatramp, gif en vervuiling. Het is verkeerd om te doen alsof dit allemaal vooral in de toekomst ligt, want het is allemaal volop en rampzalig bezig. Het is echter minstens zo verkeerd om daaruit af te leiden dat we niets meer kunnen doen. De ondergang die bezig is, kan afgeremd worden. De ondergang die bezig is kan tot staan gebracht worden, zodat de verwoesting van het leven slechts gedeeltelijk zijn beslag krijgt, en er misschien zelfs enig herstel mogelijk is. De toestand is volstrekt wanhopig. Of de toestand volstrekt hopeloos is, hangt ervan af van wat we nu doen.

De catastrofe voorkomen kan niet meer. Specifieke rampen voorkomen die in het verschiet liggen als we de catastrofale dynamiek op haar beloop laten of onvoldoende afremmen, dat kan nog wel – als we snel en radicaal optreden. Elke hoeveelheid CO2 of methaan die vanwege ons ingrijpen tegen fossiele brand- en grondstoffen niet in de atmosfeer wordt gebracht maakt uit! Elke boom die CO2 kan opslaan, nog schaduw brengt ook en door ons toedoen niet wordt gekapt, maakt uit!

Snel betekent: niet wachten tot we de adequate organisaties hebben opgebouwd, maar nu iets doen, in je eentje, in kleine groepen, in grotere netwerken – en al doende die groepen en netwerken uitbouwen om effectiever te worden in ons verzet. Snel betekent ook: al helemaal niet wachten op de volgende verkiezingen. Wachten op 22 november is tijd laten verglijden die we helemaal niet hebben, en wederom ons lot in handen laten van politici in een systeem dat ons onmachtig maakt en het kapitaal faciliteert.

Radicaal betekent: inzien dat we niet alleen hele bedrijfstakken dienen te ontmantelen maar ook de staat die al die bedrijfstakken beschermt en faciliteert. Bedrijfstakken die ontmanteld dienen te worden? Het fossiele kapitaal met haar vertakkingen in automobiliteit en vliegverkeer. Agrobusiness, met haar veehouderij, gifspuiterij en productie van enorme hoeveelheden broeikasgassen. Radicaal betekent: doel treffen – en ons niet beperken tot oproepen aan de staat – ‘de overheid’, in systeemconform en in klimaatkringen nog veel te wijdverbreid taalgebruik – om te doen wat nodig is. Zelf doen, samen doen!

Wat doen? Kolentransporten onmogelijk maken, permanent: die spoorlijnen kunnen geblokkeerd, een uur, een dag, een week. Het gebruik van SUVs onmogelijk maken, permanent: die banden kunnen leeg, keer op keer op keer. Private jets onmogelijk maken: die landingsbanen kunnen geblokkeerd, de vliegtuigen zelf kunnen kapot. Het zijn maar voorbeelden van wat er allemaal kapot kan en waarvan het lamleggen en kapotmaken dringende noodzaak is.

Wat ook kapot kan, dat zijn de politiebureaus vanwaaruit de bewapende staatsknokploegen opereren om die vliegtuigen, die SUVs, die kolentreinen en spoorlijnen en de eigenaars ervan te beschermen, net als de politieauto’s waarmee die knokploegen zich vervoeren, net als de waterkanonnen waarmee ze actievoerders tegen fossiele subsidies proberen van de A12 te spuiten. Al die gebouwen en voertuigen kunnen kapot. Misschien dat het de knokploegen wat ontregelt en ontmoedigt, op weg naar de volledige ontbinding van het hele politieapparaat waarop ook het fossiele kapitaal en de agrobusiness leunt.

Radicaal betekent ook: in de ruïnes die het brandstichtende kapitalisme veroorzaakt, stukjes samenleving opbouwen waarin samen en waardig te leven valt zonder het leven t verder e verwoesten, ja terwijl we het leven om ons koesteren en verdedigen,. Desnoods boom voor boom tegenover de motorzagen en bulldozers. Burenhulp als de vlammen naderen of het water door de voordeur spoelt. Courgettes in de buurttuin die we samen op poten zetten, zodat tenminste iets van onze maaltijden niet met vrachtauto’s en vliegtuigen van verre hoeft te worden aangevoerd, gekweekt zonder kunstmes en gif. Dorpen van boomhutten in bossen die we met hand en tand verdedigen. Zoeken naar solidariteit met elkaar als mensen in gelijkwaardigheid, in verbondenheid met de niet-menselijke natuur die we koesteren en verdedigen zoals we onszelf verdedigen want ook wij zijn natuur.

Onze eigen samenlevingsvormen opbouwen betekent tegelijk: onze energie onttrekken aan het overeind houden van dit destructieve systeem. Elke aankoop in de supermarkt die we vervangen door verbouw van eigen voedsel op basis van respect voor de natuur en elkaar, maakt de machine van vernietiging ietsje minder alomvattend, en onze kansen om het te redden als het systeem in de vuurzee verdwijnt ietsje minder klein. Tuinieren met respect voor elkaar en de natuur is revolutionair. Het belachelijk maken van kleinschalig gemeenschapsleven net zo goed contrarevolutionair als het politiegeweld daartegen dit soort gemeenschappen maar al te vaak komen te staan.

Meer gangbare actievormen – demonstraties, stakingen, periodieke blokkades – zijn op zichzelf prima als drukverhogend middel en om aandacht te trekken voor de urgentie van de planetaire ecologische toestand. Dat we de staat en het kapitaal geheel willen ontmantelen en door zelfbestuur met respect voor natuur willen vervangen, betekent niet dat we geen pogingen doen om staat en kapitaal tot gedragsverandering te dwingen zolang we staat en kapitaal nog niet hebben weten op te doeken. Precies in die strijd tegen destructief beleid vinden we immers ook bondgenoten en saamhorigheid die we nodig hebben in de strijd om de krachten helemaal te breken.

Voorbeeld: die A12-blokkades die Extinction Rebellion (XR) keer op keer lanceert tegen fossiele subsidies! Natuurlijk gaat zoiets, tegen de achtergrond van wat ik hierboven zeg, bij lange na niet ver genoeg. Maar als we de staat door middel van actie ertoe weten te brengen om die subsidies af te schaffen, verzwakken we onze tegenstander, en als we dat samen in strijd weten te doen versterken we ons vermogen om het fossiele kapitaal en de staat zelf effectiever te attaqueren. De A12-blokkades zijn prima! Ik ga dan ook deelnemen aan de volgende op 9 september 2023 als het maar enigszins kan. De strijd om ‘overheid’ en kapitalisten af te brengen van kwaadaardig beleid is echter slechts een aanloop naar wat nodig hebben: een strijd tegen die ‘overheid’, de staat zelf en tegen de kapitalistenklasse als geheel.

Het idee dat je in kringen van XR nog veel te veel tegenkomt, alsof we een onwillige maar niet fundamenteel kwaadaardige ‘overheid’ alleen maar met vriendelijke eendagsdisrupties, eventueel dagelijks herhaald – willen prikkelen om zich tegenover het fossiele kapitaal op te gaan stellen, is lichtzinnig en dient losgelaten te worden. De ‘overheid’ is fundamenteel kwaadaardig, als machthebber die orde prefereert boven natuur, mens en planeet, en als partner en facilitator van het hele kapitaal waarvan de eindeloze groei ons allemaal met ondergang bedreigt. Staat en kapitaal zijn beiden de vijand en dienen met totale vijandigheid te worden bejegend. Deelstrijd tegen specifiek overheidsbeleid en tegen specifieke ondernemingen – Tata, Schiphol – is prima, zolang we ons maar realiseren dat het deelstrijd is, onderdeel van iets veel diepers en veel drastischers. We hebben totale systeemvernietiging nodig. Voordat dit systeem van winst en groei ons helemaal vernietigd heeft.

Het totale systeem waar de staat leiding aan geeft en waarin die bedrijven zijn ingebed, dat is het doelwit waartegen we onze strijd tot het uiterste tegen hebben te voeren. Dat uiterste betekent de vernietiging van het hele systeem, terwijl we het vervangen door netwerken en gemeenschappen van solidariteit, wederkerigheid, gelijkwaardigheid en respect voor de natuur waar mensen niet boven staan – al denken veel mensen van wel, met de destructieve gevolgen waarvan de klimaatramp er een is – maar waar we gewoon een onderdeel van uitmaken.

Ik noem de aanpak die ik bepleit en de argumentatie er achter wel eens groen anarchisme, ook wel eko-anarchisme. Groen is de thematiek waar het hier om gaat, de redding van de natuur waarvan ook wij dele uit maken. Anarchistisch is de totale vijandigheid jegens het systeem van opgelegde en destructieve autoriteit. Anarchistisch is tegelijk het vrijheidslievende en solidaire alternatief dat gelijkwaardige mensen nodig hebben ter vervanging van de destructieve gevestigde orde.

Maar om het etiket gaat het niet. Het gaat om de aanpak. We hebben een andere wereld nodig, een wereld van en voor ons – mensen, andere dieren, andere levensvormen – samen. Op deze planeet, want een andere is er voor ons niet. Geen tijd te verliezen. Aan de slag.

Peter Storm