Klimaatstrijd onder vuur: tijd voor solidariteit! Deel 3

maandag 10 juli 2023

3. Anarchisten in de klimaatstrijd

Er is rond de rechtszaak van 19 juli tegen klimaatactivisten – net als in het hele verhaal van klimaatstrijd, klimaatrechtvaardigheid en staatsrepressie – een rol weggelegd voor anarchisten. Die is er in sociale strijd natuurlijk altijd: anarchisten wijzen op de beperkingen die elke strijd ervaart zolang ze ook maar iets van de legitimiteit van autoriteit, staatsgezag en politie accepteert. Anarchisten doorbreken keer op keer die grenzen die autoriteit en staatsgezag aan actievoerders proberen op te leggen. En anarchisten doen dat niet puur symbolisch, om de urgentie van bijvoorbeeld de klimaatcrisis te doen doordringen via disruptie en burgerlijke ongehoorzaamheid, en daarmee een regering tot maatregelen te bewegen. Anarchisten geloven helemaal niet dat regeringen hier het laatste woord – of zelfs maar een hoofdrol – horen te hebben. Als anarchisten voor een kolentrein gaan zitten, dan is dat niet in de eerste plaats om de overheid te vertellen dat ze kolentransporten moet uitbannen. Als anarchisten voor een kolentrein gaan zitten, dan doen ze dat om die trein tegen te houden. Dan doen we dat om zelf kolentransport onmogelijk te maken. Voor een uurtje als we met weinigen zijn. Veel langer als we met meer zijn. Voor altijd als we met voldoende mensen zijn, zodat autoriteiten en ondernemers geen keus meer hebben dan van de hele onderneming maar af te zien.

Anarchisten delen het urgente verlangen naar klimaatrechtvaardigheid. Daarom doen we mee aan klimaatmarsen en aan disruptieve burgerlijke ongehoorzaamheid. Daarom zitten ook anarchisten keer op keer op de A12 en voor kolentreinen en dergelijke. De boodschap van een groot deel van de klimaatbeweging – ook de disruptieve stromingen daarbinnen, juist ook ook XR – is: overheid, doe iets! Overheid, los het op! Anarchisten zeggen: overheid, ga uit de weg. Loop ons niet voor de voeten, verdwijn, of we jagen je weg. Laten we zelf en samen het fossiele kapitaal, de dierdodende en klimaatverwoestende agrobusiness en andere destructieve bedrijfstakken stilleggen, ontmantelen, vervangen door voorzieningen waarin mensen en niet-menselijke levens tot hun recht komen als vrije en gelijkwaardige wezens die de planeet respecteren in plaats van naar de vernieling helpen.

Waar een groot deel van de klimaatbeweging de overheid dus tot beter gedrag probeert te bewegen, daar zetten anarchisten zich in om problemen op te lossen buiten de overheid om en desnoods dwars tegen die overheid in. Die twee benaderingen staan vaak zij aan zij. Zolang de overheid nog bestaat, hebben anarchisten veelal ook liever dat die ophoudt met het faciliteren van fossiel kapitaal. En waar we als anarchisten, met ons gebrek aan respect voor die overheid, bereid zijn harde druk op die overheid te zetten, helpen we die strijd tegen bijvoorbeeld fossiele subsidies vooruit. Maar anarchisten zien – als het goed is – de overheid niet als een soort onwillige partner die moet worden wakker geschud. Anarchisten zien de overheid, de staat wezenlijk en principieel onderdeel van het probleem, als instantie en machtsstructuur die ontregeld en bestreden, verslagen en opgedoekt dient te worden, De staat zal sterven, willen wij kunnen leven.

Daarmee roepen anarchisten natuurlijk een veel verdergaande vijandigheid vanuit die staat over zich af dan actievoerders die vooral naar een beter regeringsbeleid streven. Die actievoerders laten immers de positie van de machthebbers, hun macht, hun rijkdom en hun prestige – in principe intact. Voor XR is ook in een klimaatrechtvaardige wereld een rol weggelegd voor parlementsleden, ambtenaren, politieagenten, rechters, officieren van justitie, soldaten en officieren, ministers en staatshoofden. Al die beroepsgroepen hebben daarmee van bijvoorbeeld XR uiteindelijk ten diepste niet zo heel veel te vrezen. Van anarchisten wel: wij zijn er op uit al die beroepsgroepen, hun rol, status en macht, en de onderlinge samenhang ervan in de vorm van een overheidsapparaat, overbodig te maken en af te schaffen. Wij zijn voor de staat geen lastige opponent die zoekt naar wederzijds respect, maar een fundamentele tegenstander, vervuld van totale vijandschap.

Natuurlijk krijgen we dat terug in de repressie die juist voor anarchisten als principiele staatsvijanden is weggelegd. De staat ziet anarchisten liever gaan dan komen en zorgt er maar wat graga voor dat we extra kort gehouden worden. Zo heel bang voor de anarchistische bewegingen vandaag de dag in Nederland zal ze niet zijn: we zijn met vrij weinig, onze effectiviteit en slagvaardigheid laat te wensen over. We doen mee met klimaatstrijd. Maar om nu te zeggen dat onze fundamenteel staatsvijandige houding heel veel steun en bijval in die strijd valt, is overdreven. Maar de autoriteiten zijn er duidelijk niet gerust op dat dit zo blijft. Waar immers een sociale beweging botst met vijandig staatsbeleid en agressief politieoptreden, daar komen mensen open te staan voor het slag anti-autoritaire argumenten die juist anarchisten vanuit onze anarchistische opvattingen weten aan te dragen. En waar anarchisten ervaring hebben met politiegeweld en andere repressie, hebben ze ook waardevolle lessen om met mede-activisten te delen. De nog marginale rol van anarchisten en anarchisme in de klimaatstrijd kan snel veranderen, als anarchiste de ruimte voelen en nemen en aan weten te tonen hoe relevant hun – onze benadering in die strijd kan zijn. Daar ligt hoop en perspectief voor zowel anarchisme als klimaatstrijd.

Maar wat hoop en perspectief is voor ons, is voor de staat een dreigend gevaar. Tegen die achtergrond is het te verklaren dat de politie in januari niet alleen zeven XR-activisten oppakt en wegens opruiing voor de rechtbank brengt, maar ook een expliciete anarchist die helemaal geen rol in XR bekleedde. Die anarchist is Joke Kaviaar. Zij heeft haar verhaal gedaan over de hele zaak in een mooi en leerzaam artikel.(1) Joke – anarchist, net als ik, – is aangehouden als een van de acht nadat zij – in reactie op de aanhouding van XR-activist Lucas Winnips – furieus oproepen om aan de XR-blokkade tegen fossiele subsidies van 28 januari is gaan delen en verspreiden. Nu werd – zo zag de staat kennelijk – die opruiing niet alleen meer bedreven door XR, maar door een anarchist die veel verdergaande actiemiddelen en een diepgaand radicale benadering van de klimaatstrijd voorstond en voorstaat. Dat vuurtje diende kennelijk te worden uitgetrapt. Dus moest ook Joke Kaviaar in de vroege ochtend met groot machtsvertoon thuis worden opgepakt, ontvoerd en in staat van beschuldiging gesteld. Natuurlijk is het vuurtje erna alleen maar hoger opgelaaid.

Het is nodig dat we voor Joke – en daarmee voor een anarchistische inbreng in de klimaatstrijd (2) – opkomen. Die noodzaak is er voor iedere klimaatactivist, want zoals niet-disruptieve klimaatstrijd baat heeft bij het bestaan van een disruptieve vleugel, zo kan de disruptieve vleugel ook haar voordeel doen met het bestaan van een stroming die nog veel verder gaat dan zijzelf. Het idee van de ‘radicale flank’ geldt ook hier. Machthebbers weten daardoor dat ze, als ze niet tegemoet komen aan eisen van iets gematigder groepen, steeds radicaler opties steeds aannemelijker dreigen te worden. Maar dan moeten die radicale opties wel voorhanden zijn!

Of de meeste gematigde sociaaldemocraat het nu begrijpt of niet: het pure bestaan van felle, principiële, onverzettelijke en onverzoenlijke anarchisten in de sociale strijd geeft de tegenstander extra reden om dan maar wat beter naar die sociaaldemocraat te luisteren, uit angst dat de strijd anders verder radicaliseert, uit de hand loopt en de anarchisten helemaal de wind in de zeilen krijgen. Even welgemeend, maar met een vriendelijke knipoog: ‘Lieve gematigden! Koestert de anarchisten in uw midden, u heeft ze hard nodig! Al was het maar omdat u zelf de anarchist van morgen zult zijn als u werkelijk wilt winnen en daar uw inzichten op af stemt…’ Zoiets geldt in de sociale strijd in het algemeen, het geldt in de klimaatstrijd niet minder. Het is dus zaak voor klimaatactivisten – voor alle klimaatactivisten – om op te komen voor alle acht aangeklaagde mensen. Niet alleen voor de zeven XR-mensen maar ook voor de anarchist Joke Kaviaar.

Het is voor anarchisten zelf natuurlijk extra belangrijk! Daar staat op 19 juli een van ons voor de rechter. We laten haar toch niet alleen tegenover die magistraten van orde en gezag staan? Het is zaak dat ook de staat ziet: als je aan een van ons komt, dan kom je aan ons allemaal. Het is zaak dat de staat weet dat je niet ongestraft anarchisten kunt gaan lopen vervolgen wegens het verspreiden van een blokkadeoproep. Ook daar hangen we maar liever een flink prijskaartje aan, in de vorm van actieve solidariteit en een flink stuk extra anarchistische agitatie en luidruchtigheid, juist ook rond deze rechtszaak.

En laten we ook bedenken: XR is intussen een landelijk bekende club. Zo prominent is de groepering inmiddels dat het standpunt ervan op Nu.nl in een overzicht van reacties uit de milieubeweging op de kabinetscrisis staat te prijken tussen de reacties van Milieudefensie, Greenpeace en Natuurmonumenten.(3). De eko-anarchistische actiegroep Active for Justice, om maar eens een voorbeeld te noemen (4), wordt natuurlijk niets gevraagd. In het grote media-landschap bestaan we als anarchisten niet. Voor ons anarchistische verhaal en de verbreiding daarvan dienen we dus zelf te zorgen. Ook rond deze belangrijke rechtszaak. Hoe? Op zijn minst door er te zijn!

Wat de XR-aangeklaagden te zeggen hebben, zal ongetwijfeld enige media-aandacht krijgen, er zal best pers aanwezig zijn rond de rechtbank. Voor een anarchistisch geluid zal die aandacht helemaal niet gegarandeerd zijn. We kunnen dus niet rekenen op mooie Kaviaar-citaten in Volkskrant of op de NOS. Als we een radicaler geluid naar buiten willen helpen komen, dan is het aan mede-anarchisten om daarvoor te zorgen, via eigen kanalen. Doen we dat assertief en uitdagend, dan is de kans dat gevestigde media er iets van meepikken, iets groter. Maar het is uiteindelijk vooral aan ons zelf als anarchisten. Zoals gewoonlijk.

(Dit is deel drie en daarmee het slot van een drieluik).

Noten:

(1) Joke Kaviaar, ‘19 juli: Politiek proces wegens oproep de A12 te blokkeren de achtste “opruier”’, 7 juli 2023, https://jokekaviaar.nl/2023/07/07/19-juli-politiek-proces-wegens-oproep-de-a12-te-blokkeren-de-achtste-opruier/

(2) Voor anarchistische inzichten rond noodzakelijke tactieken en methoden in de klimaatstrijd, zie het prachtstuk dat Joke Kaviaar zelf schreef voor het eerste nummer in 20923 van het Vrije Bonds-bladblad Buiten de Orde, ook op haar website intussen te vinden. Joke Kaviaar, ‘De overheid gaat ons niet redden, dat moeten we zelf doen’, 12 juni 2023, https://jokekaviaar.nl/2023/06/12/de-overheid-gaat-ons-niet-redden-dat-moeten-we-zelf-doen/

(3) ‘Liveblog: Rutte bij Huis ten Bosch voor gesprek met koning na val kabinet’, Nu.nl, 7/8 juli 2023, 00.02 uur https://www.nu.nl/val-kabinet/6271447/rutte-bij-huis-ten-bosch-voor-gesprek-met-koning-na-val-kabinet.html

(4) Nieuwsgierig naar wat dat nu weer is? Active for Justice heeft een website: http://activeforjustice.nl/

Oproep:

Komt allen:

Naar de rechtszaak: 19 juli 2023, 9 uur ‘s ochtends, Gerechtshof Den Haag, Prins Clauslaan, den Haag
Naar de blokkade: 9 september 2023 om 12 uur, en de dagen erna, zolang het nodig is: A12, Den Haag. Doel: Stop Fossiele Subsidies! Zie https://a12blokkade.nl/

Peter Storm