Surrealisme als staatsvorm – verslag en gedachten rond een blokkade

zondag 5 februari 2023

Er zijn zo van die dagen dat ik bedenk: het surrealisme is geen kunstrichting, het surrealisme is een staatsvorm. Gisteren, zaterdag 4 februari 2023, was weer zo’n dag. Surrealistisch was de groteske vertoning van staatsrepressie die de gemeente Amsterdam losliet op een handjevol klimaatactivisten die een kolentrein blokkeerden. Ik was een van die klimaatactivisten, en daarmee een van de doelwitten van het surreële machtsvertoon. Een machtsvertoon dat mij er niet van zal weerhouden om in de toekomst aan blokkadeacties als deze deel te blijven nemen.

1.

Eerst even waarom ik deze acties zo belangrijk vindt dat ik er keer aan keer aan deel neem. Een kolentrein blokkeren, daar ging het om, in een actie van de campagne Kappen met Kolen.(1) De naam zegt het al: we willen dat er met steenkool – een van de grote veroorzakers van broeikassen, en daarmee van klimaatcatastrofe – wordt gestopt. Dus houden we treinen die steenkool transporteren tegen, door op het spoor te gaan zitten totdat de politie ons er weghaalt. Het is een protest: onze bereidheid ons te laten arresteren geeft een signaal af. Maar het is meer: het is daadwerkelijk verzet. Zolang we daar zitten, kan die trein niet rijden. Hoe langer dat lukt, hoe groter de vertraging, de onkosten voor het bedrijf dat lever, de ontevredenheid van klant die de kolen wil ontvangen. We jagen bedrijven op kosten, we frustreren de bedrijfsvoering. Het fossiele kapitaal heeft geen geweten, maar wel een bankrekening. Precies daar is het kapitaal kwetsbaar

Ons doelwit is dus niet symbolisch en indirect – zoals bij de grote blokkades van de A12 in Den Haag die Extinction Rebellion keer op keer lanceert. Bij die blokkades is er immers geen sprake van dat fossiele-kapitalisten zelf ergens last van hebben, en ook ministers en parlementsleden worden niet gehinderd als ze op de vrije zaterdag het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, en de Tweede kamer niet in en uit kunnen. De hinder richt zich tegen verkeersdeelnemers die een paar uur lang moeten omrijden als de A12 geblokkeerd is. De hinder richt zich tegen de staat, die meent een blokkade niet te kunnen dulden en dus een enorme politiemacht in zet om grote aantallen mensen te arresteren. De hinder richt zich niet tegen het fossiele kapitaal zelf. Ik vind het goed om te zien hoeveel mensen hier aan deelnemen. En de bereidheid om forse doses repressie te trotseren om de urgentie van de klimaatcrisis en de medeplichtigheid van de overheid te communiceren is geweldig! Wellicht doe ik de volgende keer, op 11 maart 2023,(2) zelf wel mee. Maar het blijft een actie van indirecte en symbolische aard, eentje waarmee het fossiele kapitalisme niet rechtstreeks wordt geraakt. Precies het rechtstreeks treffen van het fossiele kapitaal is echter nodig. De acties van Kappen met Kolen beogen dat, en daarom ben ik een enthousiaste deelnemer.

2.

Dat enthousiasme betekent voor mij: vroeg opstaan! Even over zeven uur de trein vanuit Tilburg. Rond half acht sloot ik me aan bij een hele aardige kameraad die ook ging. Samen met de trein naar station Amsterdam Sloterdijk, wachten op andere deelnemers, en maar eventjes een enkel actieliedje op de piano gespeeld intussen. W Een eerder groepje was de kant al op waar we zouden gaan blokkeren, bij OBA in het westelijk havengebied. Tegen kwart over negen liepen wij ook die kant op, en tegen kwart voor tien waren we er ook. Daar zat intussen al een groepje op het spoor. Agenten er al omheen, en eventjes verderop het OBA-hek met daarachter twee bewakers met luid blaffende honden. Echt gezellig.

Heel even overlegd in het groepje dat nog niet was gaan zitten. We besloten om niet op een volgende trein te wachten nadat het eerste groepje van staatswege zou zijn ontvoerd, maar de blokkade ter plekke wat extra body te geven. Zitten dus, in kleine groepjes verspreid over het spoor. Ik zij aan zij met mijn opgewekte kameraad. Heel erg lang duurde het echter niet, de voorste mensen werden al door politiemensen gevorderd, en niet lang erna waren wij aan de beurt. Meelopen naar een politiebusje, en daar in gestopt. Van die politiebusjes stonden er trouwens meerdere. Het aantal agenten was nauwelijks kleiner dan het aantal deelnemers aan de blokkade, misschien wel groter. Hoe dan ook: de ontvoering van staatswege was weer begonnen.

3.

Al snel ging het politiebusje rijden, wat geen heel prettige ervaring was. Het stoeltje van het hokje waar ik in zat, zat namelijk tegen de zijkant aan, dus ik zat overdwars, waardoor je de bewegingen van een rijdend busje anders – hinderlijker voor de maag – ondergaat. Het duurde gelukkig niet lang. Even later werden we overgeplaatst, naar een andere bus, touringcarformaat. Heel even dacht ik: gezellig met ons allen in zo’n bus. Nee dus, het was een arrestantenbus. En even later zat ik in een mini-tweepersoonscelletje in die bus, in mijn eentje. W Ik kon wel anderen horen, wegens gebonk op de muren. Maar echt communiceren was lastig, want de radio stond aan, en tamelijk luid. Een aan-en-uit knop was niet aanwezig, dus we werden onvrijwillig blootgesteld aan radio 0. Niet mijn voorkeurszender, maar het kon nog erger. Dat bleek ook wel, want later werd er over geschakeld naar radio 538. Gaaf land, Nederland, met zo’n pluriform radiobestel.

Die bus stond in tussen te staan. In het celletje zat een smal raampje, dus ik kon naar buiten kijken. Ik zag brandweerwagen, en bedrijven, windmolens, en gelukkig een enkele ekster, meeuw en een paar overvliegende ganzen. Kennelijk stonden we bij een soort brandweerkazerne of zo. En dar hebben we dus doodleuk twee uur gestaan zonder dat we zelfs maar een hulpofficier van justitie hadden gezien. Nu mogen ze je, volgens hun wetgeving, zes uur vasthouden – maar die tijd gaat pas in als je officieel door zo’n hulpofficier bent voorgeleid en formeel van je arrestatie in kennis bent gesteld. En we kregen niets ter horen van hoe lang dit zou gaan duren. Na een kleine twee uur kreeg ik wel een flesje water, en dat mocht ook wel eens, na vrijlating hoorde ik dat een mede-actievoerder om water was gaan vragen, vandaar. Ik heb maar meteen gezegd dat ik een wc wilde bezoeken, en dat kon ook. Wat bleef was de luidruchtige radio-terreur, en de onzekerheid van het wachten. Eens in de zover tijd boinkte ik ritmisch op het muurtje achter me. Ritmisch gebonk terug. Ik: “Kappuhh met Koluhhh!” Mijn kameraad – ik herkende haar stem – terug: “”Kappuhhh met Koluhhhh!” Elkaar, en de mede-actievoerders, maar ook de leden van de staatsknokploeg, eventjes laten weten hoe en wat.

Na twee uur ging de bus opeens rijden. De hoop die ik even had dat we vanuit de bus snel vrij zouden komen, bleek ongegrond. Na enige tijd reden we een straatje in langs ene gracht, met een hele handvol geparkeerde politiewagens. Ik herkende het: bureau Houtmankade, waar we bij de Kappen met Kolen-actie van 16 december 2022 ook hadden gezeten. Een voor een naar binnen, in een hok met ene balie, waarachter agenten druk in de weer met in beslag genomen spullen en identiteitsbewijzen. Dat viel niet mee hè, arme dienders? Wat hoort nu bij wie? Op zulke momenten van politioneel geklungel kun je je afvragen: waarom hebben we de staat nog niet allang omver weten te werpen? Zo wisten de mensen op het bureau niet of arrestanten bij de aanhouding op het spoor nu al waren gefouilleerd of niet. Nee dus, dus dat ‘moest’ alsnog.

Mijn spullen werden ingedeeld in waardevol en niet waardevol. Bij de waardevolle spullen zat wat kleingeld. Dat ging de diender tellen. ‘Telt u mee?’ Arme agent, rekenen valt niet mee, dat weet ik al mijn leven lang. Even later: vind u het goed als ik alleen het aantal muntjes tel?’ Ja hoor, dat kort de tijd wat in… Tja, hogere wiskunde zit niet in de opleiding. Ik neem agenten dat niet persoonlijk kwalijk overigens, gebrek aan rekenvaardigheid is geen verwijtbaar iets. Het versterkt we de surreële indruk die het hele arrestatiecircus weer op me maakte. Welk gezag bedenkt dit soort vertoningen?! Temeer daar het lang niet altijd zo gaat. Ook opvallend: ik moest mijn schoenen uitdoen. Toen ik even later mede-arrestanten sprak, bleek de helft de schoenen gewoon aan te hebben. Gewoon willekeur, net hoe het uit komt. Idem dito met riemen om de broek.

Even later waren ze klaar met me , en ging ik naar wat kennelijk een dagverblijf genoemd wordt. Geen politiecel, maar een hok van enkele meters langen breed, met een bankje, en een glazen wand zodat je op de gang kunt kijken. Het was hetzelfde plek als waar ik op 156 december 2022 zat – maar nu bevonden zich daar al drie mede-arrestanten. Dat was wel gezellig, we konden praten over het verhoor dat voor de een nog kwam, voor de ander al achter de rug was.

Een van de gespreksonderwerpen: is het zinvol en verstandig om daar iets te verklaren? Volgens mij dus niet: geen commentaar, geen commentaar, vraag na vraag heb ik geen commentaar. Anderen gaan wel in op de motieven waarom ze actie voeren, in de hoop dat iets van de boodschap het openbaar ministerie bereikt en harten beweegt. Vergeef me, ik ben daar sceptisch over. Je zegt al heel gauw onbedoeld te veel, en de andere kant is getraind in luisteren. Bovendien bergen staatsfunctionarissen hun hart en geweten als het ware in een kluisje op als ze naar hun werk komen. Ze zitten daar niet voor een gewetensvolle dialoog op basis van gelijkwaardigheid. Ik zie politie en justitie niet als gesprekspartners, niet als doelgroep van mijn verhaal ook. Ik zie ze als onderdeel van de vijandige macht, in dit geval werkzaam als indirecte huurlingen van het fossiele kapitaal. Het is goed om tussen actievoerders dit soort gesprekken te hebben trouwens, ook hier bouwen we netwerken van solidariteit. En de sfeer was meer dan uitstekend.

De atmosfeer overigens niet, het werd benauwd met meerdere mensen in diezelfde ruimte. Even later stopte de politie een vijfde arrestant in het hok, en daarna een zesde. Toen ben ik gaan protesteren tegen de agent die weer iemand binnenbracht: dit kan echt zo niet. We kregen te horen dat het in het andere hok naar pis stonk, en dat zouden we toch ook niet prettig vinden. Een paar minuten later konden een handvol van ons, waaronder ik, wel degelijk naar een ander hok dat nog ruimer was ook. Conclusie een: ze weten dat het niet okay was met wat ze met ons deden: zoveel mensen in een te kleine bedompte ruimte. Conclusie twee: protest tegen zulke behandeling is zinvol, een voor de eigen spirit maar soms werkt het nog ook. Zoals nu, kennelijk.

Intussen had ik mijn ‘geen commentaar’-routine al mogen opvoeren,en de hulpofficier van justitie die me intussen had voorgeleid had ook al gezegd dat ze ons waarschijnlijk niet de volle zes uur zouden vast houden. Dat bleek te kloppen. Rond drie uur in de middag werd we de een na de ander vrijgelaten, verwelkomd door anderen en met name ook door de arrestanten-support mensen die zelf niet hadden vastgezeten. In totaal waren er dertien mensen bij deze blokkade-actie door de staat ontvoerd geweest, zo bleek. Er was eten, fruit, koffie en menselijke warmte. Mijn kameraad waarmee ik op pad was en ik zijn, vergezeld van nog een mede-activist, al snel stationwaarts gegaan, en van daar ter treinmatig naar huis.

4.

De oogst van dit alles? We hadden voor vertraging van een kolentrein gezorgd met onze blokkade. Politie moest ons eerst oppakken om ons te ontvoeren voordat die trein kon gaan rijden, De vertraging zal niet meer dan enkele uren maximaal hebben bedragen, maar impact had de actie. We hadden het staatsgezag ‘geprovoceerd’ tot hun surreële machtsvertoon en ons statement tegen kolen kracht bijgezet met onze bereidheid om het op arrestatie aan te laten komen.

Vervolgens zijn we onderworpen aan repressie die niet openlijk grof was – de toon van agenten was de hele dag zakelijk-beleefd, met af en toe vertoon van vriendelijkheid waar ik extra kregel van wordt vanwege de repressieve context – maar wel geniepig. Dat had twee etappes.

Dat we twee uur lang in die cellenbus zijn vastgehouden voordat onze arrestatie formeel was ingegaan, is erg kwalijk. En ik hoorde van een mede-actievoerder dat de politie weigerde deze informatie meteen aan onze advocaat door te geven. Letterlijk niemand behalve de politie – en wellicht burgemeester en Openbaar Ministerie – wist dus twee uur lang waar wij, als door politie ontvoerde mensen, waren. Dit zijn politiestaat-methoden. Hiertoe moet van hogerop toe zijn besloten, want de agenten ter plekke maken niet uit of zo’n arrestantenbus wordt ingezet en waar die komt te staan. Feitelijk heeft zo’n bus de status een tijdelijk en door geen enkele regelgeving ingeperkt interneringskamp. Bedenkt burgemeester Halsema dat zoiets kan? Kan GroenLinks – haar partij – dan misschien niet beter meteen met het Forum van Democratie gaan fuseren?

De tweede vorm van geniepige repressie was het proppen van steeds meer arrestanten in een bedompt hok,. Met voor mij begin van hoofdpijn als uitkomst. Dit is wel degelijk gezondheidsbedreigend en een vorm van mishandeling. Of hiertoe van hogerhand was besloten, weet ik niet. Maar ook als het louter een product was van gebrekkige capaciteit ter plekke, is het verwijtbaar. De staat kiest voor onze aanhouding, de staat is verantwoordelijk voo0r de faciliteiten en de behandeling die op die ontvoering volgt. Het is zaak dat dit soort praktijken van de politie en het gezag daarboven in kaart gebracht en in de publiciteit gegooid worden.

Het is vooral zaak dat we ons niet laten afschrikken door dit soort praktijken! Ze laten ergens zien dat ze ons, hoe kleinschalig onze acties ook nog zijn, zat beginnen te worden De toch al niet helemaal fluwelen handschoen wordt gaandeweg vervangen door een ijzeren vuist. Ons antwoord? Escalatie, jazeker! Hopelijk een uitbreiding van ons aantal, maar langzaamaan ook een aanscherping van onze houding.

Dat arresteren gaat veel te makkelijk als we met zo weinig zijn, het kost ze veel te weinig tijd, en levert veel te weinig vertraging op. Stel je eens voor dat er geen dertien mensen op het spoor zitten, maar zeventig? En – waarom niet – daarna tweehonderd? En dat we dan niet verspreid zitten in twee- en drietallen, maar in grotere compacte groepen, en ook ingehaakt? En dat we dan niet allemaal gewoon opstaan als de politie ons aanhoudt? Hoeveel vertraging kunnen we dan teweeg brengen? En wat als we ze eens weten te verrassen met een blokkade? Maar ook: hoe zullen de ontvoeringen van staatswege en het vervolg ervan dan in hun werk gaan? Dingen om ons op te bezinnen en ons op voor te bereiden – terwijl we intussen met volle kracht op zoek gaan naar meer deelnemers aan deze nog veel te bescheiden maar o zo noodzakelijke acties. De volgende gelegenheid om mee te doen is 22 februari 2023 alweer.(3) Ik zeg het nog maar eens luid: Kappuhhh! Met Koluhhh!

Noten:

(1) Campagnewebsite: https://kappenmetkolen.squarespace.com/

(2) Zie: ‘Aankondiging: zesde A12-blokkade van Extinction Rebellion op zaterdag 11 maart om 12:oo uur’, Extinction Rebellion, verschenen 30 januari 2023, https://extinctionrebellion.nl/aankondiging-zesde-a12-blokkade-van-extinction-rebellion-op-zaterdag-11-maart-om-1200-uur/

(3) Zie de campagnewebsite van Kappen met Kolen, https://kappenmetkolen.squarespace.com/

Peter Storm