Vragen aan het OM, plus: Opruiing!

maandag 6 februari 2023

Op 27 januari 2023 publiceerde het ‘Openbaar’ Ministerie haar ‘Zes vragen over de aanhouding van zes activisten’.(1) Daarin reageert dat geheimzinnige instituut op de kritiek die het thuis oppakken van zes klimaatstrijders wegens een beschuldigd van ‘opruiing’ in brede kringen gelukkig heeft opgeroepen. Zoals we zullen zien, produceert dat ‘Openbaar’ Ministerie vooral gebakken lucht, vermomd als argumenten. Ik ga uit de tekst van het OM uitgebreid citeren en er op reageren. Fasten your seatbelts, gasmasker op, want het OM-zaakje stinkt en brengt de gezondheid in gevaar.

‘De verdachten hebben opgeroepen tot een gevaarlijke en ontwrichtende blokkade van de Utrechtsebaan in Den Haag. Dat levert het strafbare feit “opruiing” op.’ Hiermee verwijst het OM naar de demonstratieve blokkade die Extinction Rebellion (XR) op 28 januari – twee dagen na de aanhoudingen, een dag na de tekst van het OM – had georganiseerd. De tekst vervolgt: ‘De organisatie van deze verdachten heeft al verschillende blokkades gehouden die gevaar opleverden voor verkeersdeelnemers.’

Zeg, verachtelijk OM, en waar blijkt die gevaarlijkheid dan uit? Hoeveel ongelukken zijn er gebeurd bij de eerste vier XR-blokkades van de A12? Hoeveel bijna-ongelukken? Hoe vaak heeft de politie moeten ingrijpen omdat er anders een serieus ongeluk was gebeurd? En hoe ging dat dan precies? Als ik geen gedocumenteerde onderbouwing zie van de bewering dat die blokkades een ernstig gevaar voor het verkeer opleverden – een onderbouwing bestaande uit reeksen van specifieke ongelukken, bijna-ongelukken en anderszins gevaarlijke verkeerssituaties – dan is het OM blijkbaar bezig met bellen blazen, niet met serieus een zaak onderbouwen. Inmiddels is de vijfde A12-blokkade ook achter de rug. Ik heb als deelnemer van de support-demonstratie toegekeken. Geen onveilige verkeerssituaties gezien, en ook nergens gelezen of gehoord dat die er waren. Ik denk dat het OM valse demagogie bedrijft. Ik verklaar de zaak van het OM maar vast niet ontvankelijk.

‘De Haagse rechter heeft onlangs geoordeeld dat die blokkades gevaarlijk en strafbaar zijn’, vertelt het OM ons nog. Welke Haagse rechter? Wanneer? Waar ging dat precies over? Met wat voor argumenten – of zeepbellen – kwam die Haagse rechter? Het OM had er goed aan gedaan om even naar de specifieke rechtszaak te verwijzen, zodat we dit zelf even konden nagaan.

‘In deze zaak is ook een draaiboek aangetroffen en in beslaggenomen. Daaruit blijkt dat de activisten zich zeer bewust zijn van de strafbaarheid van wat zij doen en zeer gestructureerd en georganiseerd te werk gaan.’ Laat maar eens zien dat draaiboek, verachtelijk OM, en vertel dan meteen hoe jullie het hebben verkregen, met wat voor politiestaatmethoden jullie mensen te werk zijn gegaan. Totdat ik hier meer over lees, beschouw ik de bewering als de volgende OM-zeepbel. Bewijsvoering ontbreekt. Citaten uit het draaiboek ontbreken. Waarom zouden we het OM op haar woord geloven?

Dat was nog maar de eerste vraag. Nu vraag twee – of deze aanhouding preventief waren en mensen belemmerden om te gaan demonstreren. Die vraag beantwoordt het OM ontkennend. Mensen konden immers binnen een dag naar huis en konden ‘dus gewoon naar Den Haag komen om te demonstreren als ze dat willen’. Nou ja, er was wel een gebiedsverbodje, naar de A12 konden ze dus niet. ‘Maar ze kunnen bijvoorbeeld wel naar het Malieveld.’ Hallo, daar was de aangekondigde demonstratie dus niet. Aanhouding plus gebiedsverbod beletten deze mensen wel degelijk om naar de aangekondigde demonstratie te gaan, er was wel degelijk preventie. Tot zijn grote eer heeft Lucas Winnips zich daar overigens niets van aangetrokken: die nam, luid toegejuicht, aan de blokkade deel en werd prompt aangehouden en wederom ontvoerd. (2) Maar dat verandert aan de preventiepoging vanuit het OM niets. Bovendien is er wat mensenrechtenadvocaten het ‘chilling effect’ noemen: de angst die dit soort arrestaties opwekken, een angst die mensen ontmoedigen kan om aan demonstraties en dergelijke mee te doen. Daar kan wel degelijk een – ongetwijfeld beoogde, maar dat is moeilijk te bewijzen – preventieve werking van uit gaan. Het ontkennende antwoord van het OM op vraag twee ontwijkt dit punt en is op drijfzand gebouwd.

Het OM-antwoord op vraag drie – of het demonstratierecht onder druk staat – is eveneens ontkennend en evenmin overtuigend. Pseudo-geruststellend is de volgende zin: ‘De politie zal zaterdag ook aanwezig zijn om de demonstratie in goede banen te leiden en naar het Malieveld te leiden.’ De demonstratie was echter gepland op en rond de Utrechtsebaan, die inmiddels befaamde A12, voor de deur van Economische Zaken en Tweede Kamer, relevante beleidsinstanties dus. Niet op het Modderveld voor de Onzichtbare Demonstrant. Dat de overheid betogers naar dat Malieveld probeert te verbannen, en dat voornemen vervolgens aanvoert als bewijs dat het demonstratierecht echt niet onder druk staat, is zelf al een teken hoezeer de overheid – waarvan het OM een prominent onderdeel is – de vrijheid om te demonstreren tot aanfluiting maakt. Het ‘chilling effect’ dat nacht-en-ontij-aanhoudingen zoals die van de zes gearresteerde klimaatactivisten teweeg kan brengen bij demonstranten, werkt eveneens in die richting.

Vraag vier gaat over de twee maten: deze aanhouding van vreedzame klimaatactivisten tegenover het niet-optreden tegen blokkades door boeren. Het OM erkent dat ‘handhaving’ daar een ‘uitdaging’ vormde, om dan te vervolgen: ‘Maar na afloop zijn er velen die rond de boerenprotesten de fout in gingen, opgespoord en voor de rechter gebracht.’ Wel 36 mensen in Oost-Nederland alleen al!

Wat het OM natuurlijk negeert is dat het bij degenen die ‘rond de boerenprotesten in de fout gingen’, niet ging van een openlijke oproep om aan een vreedzame actie mee te doen, zoals bij de zes klimaatactivisten. Het ging bij de boeren om intimiderende en intimiderend-geplande blokkades, kracht bij gezet met grote aantallen tractoren. Blokkades die gepaard gingen met niet alleen verbale agressie maar ook het klemrijden van automobilisten, het uitstrooien van niet alleen mest maar ook van giftig asbest, om het blokkeren van niet alleen verkeerswegen maar ook van distributiecentra van supermarkten, en daarmee van de voedselvoorziening van stadsbewoners, in een eerdere fase ook van het kapot rijden van de toegang tot een provinciehuis. Gevaarlijke verkeerssituaties bij de blokkades waren daar volop in beeld, hier kun je spreken van ontwrichting waar mensen echt door bedreigd en in gevaar gebracht werden, in specifieke gevallen ook van pogingen tot het toebrengen van zwaar lichamelijk letsel. Dit alles allemaal om het Universele Agrarische recht om Ongebreideld te Vervuilen kracht bij te zetten. En tot deze reactionaire spektakels werd doelgericht en voor het oog van televisiekijkers, opgeroepen in talkshows. Dag in dag uit.

Hoeveel van die nieuwsprogramma’s hebben zelfs maar een vermaning gehad van het OM? Hoe vaak is de voorman van het fascistische Farmers Defense Force, kampioen in het doen van blokkade-oproepen, van het bed gelicht voor een, uiteraard niet preventieve en geenszins het demonstratierecht bedreigende, aanhouding? Het OM heeft enkele tientallen individuen achteraf aangehouden. Het OM heeft daarmee op geen enkele manier serieus hetzelfde gedaan als het nu met klimaatactivisten probeert. Anders zou op zo’n blokkade-dag van boeren het aantal aanhoudingen vele honderden hebben bedragen zoals op de XR-blokkadedag van 28 januari – een enkele dag! – geen wekenlange reeks blokkades, zoals bij die boeren… – wel 768 mensen zijn opgepakt. Dat het OM met twee maten meet, is evident.

Let wel: ik zeg hiermee niet dat OM en politie tegen die boeren, hun woordvoerders en de faciliterende media harder hadden moeten optreden! Integendeel! Dat zou het OM alleen maar meer krediet en geloofwaardigheid tegenover ‘opruiende’ klimaatactivisten hebben gegeven. Ik zeg dit om het verschil te laten zien, en de leugenachtigheid van OM en politie aan te tonen waar ze beweren op te komen tegen ontwrichting en voor verkeersveiligheid.

Even volhouden nog, vraag vijf. Waarom het OM zo hard optreedt tegen klimaatbezorgde mensen. Het OM snap dat mensen die zorgen hebben, maar: ‘Niet iedereen vindt het daarbij nodig om de wet te overtreden.’ Nee, helaas niet! Helaas NOG niet! Niet iedereen bereikt dan ook maar een fractie van wat degenen die dat wel doen, bereikt hebben met hun – met onze – demonstratieve blokkade-acties. Op vrijdag 27 januari 2023 plaatste de NOS een uitvoerig stuk over de vraag hoe het nu precies zit met die fossiele subsidies waaraan XR via de A12-blokkades een eind wil maken.(3) Dat artikel stond daar ongetwijfeld omdat XR er in geslaagd was via de aanzwellende blokkadereeks aandacht op die schandalige subsidies had weten te vestigen. Op 2 februari kwam RTL Nieuws met een artikel over die klimaatsubsidies, en ook dat was overduidelijk vanwege de blokkade gepubliceerd.(4) Met deze artikelen moedigen de NOS en RTL Nieuws de blokkeerders en ‘opruiers’ in en om XR eigenlijk ook verder aan, door te laten zien dat blokkades dus werken. Ik ben benieuwd wat het OM daar van denkt. En geloven we echt dat dit met een samenkomst op het Nationale Modderveld voor de Genegeerde Kwesties ook was gelukt?

Precies de heisa en verontwaardiging die het OM met haar aanval op de zes klimaatactivisten heeft helpen ontketenen, dragen nog wat extra bij aan deze aandacht. Het is precies het prikkelende karakter van de XR-aanpak die helpt. Het is mij nog lang niet prikkelend genoeg. Daarom ga ik nu en dan ook voor een kolentrein zitten samen met vrolijke vastberaden handenvol anderen. Ook daar geldt: voor zover we effect hebben is omdat we niet alleen maar op een irrelevante plaats een bordje in de lucht houden.

Het OM gaat verder:’Deze verdachten hebben dat (de wet overtreden, PS) wel gedaan en noemen dat “burgerlijke ongehoorzaamheid”. Dat is het niet. Het is simpelweg een strafbaar feit…’ Het OM weet niet – of doet alsof het dat niet weet – wat burgerlijke ongehoorzaamheid is: het vreedzaam, openlijk en welbewust overtreden van de wet, het plegen dus van een ‘strafbaar feit’, om daarmee de urgentie van een moreel bezwaar tegen een wantoestand te onderstrepen. Rosa Parks pleegde in die bus in Montgomery in 1955 ook een strafbaar feit toen ze als zwarte vrouw op een voor witte mensen gereserveerde zitplaats ging zitten. Was het daarmee geen burgerlijke ongehoorzaamheid?

Burgerlijke ongehoorzaamheid zonder het begaan van strafbare feiten is geen burgerlijke ongehoorzaamheid. Je kunt dan – heel gezagsgetrouw – zeggen: strafbaar is nu eenmaal strafbaar, geen genade. Weg met die gezagsgetrouwheid! Maar zoiets is tenminste een beetje consistent. Je kunt – veel beter! – zeggen: gezien de ernst van het gewetensbezwaar, en het gebrek aan wettelijke kanalen om dat bezwaar effectief duidelijk te maken, dient de wetsovertreding niet bestraft te worden. Je kunt – ook beter! – zeggen: burgerlijke ongehoorzaamheidsdeelnemers handelen vanuit morele noodweer, en daarom is strafvervolging niet gepast. Je kunt ook – terecht, wat mij betreft! – zeggen: ik heb als anarchist sowieso geen boodschap aan wat de wet wel en niet zegt, ik ga op die weg zitten als ik op die manier tegen de klimaatdestructie wil protesteren. Helemaal excellent!

Je kunt zelfs proberen aan te tonen dat het vermeende strafbare feit bij nader inzien toch niet strafbaar is – waarmee je trouwens wel het idee ondergraaft dat het hier burgerlijke ongehoorzaamheid betreft. Ik vind dat vaak niet supersterk, zelf sta ik graag voor mijn wetsovertreding als ik die weloverwogen en in alle openlijkheid heb begaan. Maar het kan, en misschien is het juridisch zelfs heel kansrijk als methode om mensen van veroordeling te helpen vrijwaren. Dat is ook wat waard. Maar zeggen dat iets een strafbaar feit is, en dus geen burgerlijke ongehoorzaamheid kan zijn, dat is onzin. Wat het OM beweert, is dus onzin.

Het OM besluit haar antwoord op vraag vijf nog met: ‘Als de veiligheid in het geding is, moet overheid optreden.’ Duh! XR organiseert nu juist haar acties omdat de overheid niet optreedt tegen de meest onveilige situatie denkbaar: de destructie van het leven op de planeet vanwege klimaatontwrichting en andere soorten milieuverwoesting. ‘Overheid, red ons!’ las ik zelfs op een spandoek met XR-symbool. Ik vind dat een hoogst ongelukkige leus, omdat ik de overheid niet als redder zie maar als inherent onderdeel van het probleem en dus als vijand. Maar dat de overheid helemaal niet ingrijpt waar de veiligheid – ja het leven – van ons allemaal in het geding is, is overduidelijk. Anders was Tata Steel allang dicht en kon Schiphol ook sluiten.

Bijna klaar hoor, nu nog vraag zes: of het wel ‘proportioneel’ was om ‘deze mensen van hun bed te lichten’. Natuurlijk vind het OM van wel. De gearresteerden werden niet eens geboeid. Het ging allemaal, zou je haast zeggen, ‘gemoedelijk’ nadat ‘twee agenten aanbelden en verdachten hebben verzocht mee te gaan omdat ze waren aangehouden.’ Schattig, dat ‘verzocht’, nietwaar? Alsof je het ‘verzoek’ ook serieus had kunnen weigeren zonder – ik noem maar iets – in de boeien te zijn geslagen.

Minstens een van de gearresteerden, Joke Kaviaar, werd trouwens niet zomaar door twee agenten aangehouden. Het waren er in haar getal sowieso drie, geen twee. Hier is haar beschrijving: ‘Om 7 uur van mijn bed gelicht door op de deur bonzende smerissen die eruit zagen of ze een mafiabaas kwamen arresteren’.(5) Zo ziet het er bij het OM dus uit als je wordt ‘verzocht om mee te gaan’. Het is versluiering van de grofheid waarmee haar arrestatie plaatsvond. Intimiderend is het sowieso als de politie iemand thuis komt ophalen, ten overstaan van van partner en/of kinderen.

Over het ‘aanbod van een advocaat waarin hij stelde dat niet nader gespecificeerde personen zich zouden willen melden’, meldt het OM nog dat ze niet wisten wie dit waren, en ‘vanwege onderzoeksbelang’ de namen van de beoogde arrestanten ook niet aan de advocaat kon – lees: wilde! – prijsgeven. Denkt het OM dat de beoogde arrestanten zouden zijn gevlucht of ondergedoken als ze wisten dat het OM ze wilde ondervragen of zo? En mogen we tenminste weten waaruit dat ‘onderzoeksbelang’ bestond? ‘In het belang van het onderzoek’ is het klassieke rookgordijn waarmee justitie en politie standaard hun optreden en afwegingen aan het zicht van de openbare meningsvorming onttrekken, en dat wordt veel te makkelijk geslikt. Openbaarheid is sowieso in dat ‘Openbaar’ Ministerie ver te zoeken. Het instituut heeft de transparantie van een gierput, waar ook de lucht die van dat OM afkomt trouwens ook nogal aan doet denken.

Er ontbreekt bij dit alles trouwens een Vraag Zeven: wat denkt het OM van al die mensen, waaronder ondergetekende, die de afgelopen weken onverdroten bezig zijn met het oproepen, eerst tot de blokkade van 28 januari, nu van de blokkade van 11 maart, en intussen van de kleinere blokkadeacties van Kappen met Kolen? Precies met het ‘strafbare feit’ waar de zes waar het OM over schrijft voor zijn ontvoerd? Gaan al die mensen ook nog gearresteerd worden? Zo nee, hoe zit het dan met de beroemde rechtsgelijkheid? Zo ja, heeft het OM daarvoor dan het voetbalstadion gereed dat ze gezien de aantallen van deze ‘opruiers’ nodig zal hebben om ze allemaal op te sluiten? En als het OM van aanhouding van al deze ‘opruiers’ afziet – wel zo prettig, veel beter – dan hoort het de intussen acht wel wegens dat vergrijp aangehouden mensen – de zes van 26 januari, iemand die zich naderhand meldde, plus Lucas Winnips een week eerder – al helemaal met rust te laten en de strafvervolging tegen al deze acht mensen naar de afvalbak te verplaatsen, waar die strafvervolging sowieso thuishoort net als trouwens het OM zelf.

Hoe dan ook! Ik hou maar vast met van alles rekening, terwijl ik nogmaals oproep om

– mee te doen aan de XR-blokkade van de A12 in Den Haag, zaterdag 11 maart om 12 uur;(6)

– deel te nemen aan de kolentrein-blokkades die Kappen met Kolen keer op keer op touw zet.(7)

Tot ziens allemaal, op de blokkades, en elders in de strijd! En kom maar op, verachtelijk Openbaar Ministerie met je bewapende doch bespottelijke politiemacht, kom maar op. Maar weet waar je aan begint.

Noten:

(1) ‘Zes vragen over de aanhouding van zes activisten’, Openbaar Ministerie, 27 januari 2023, https://www.om.nl/actueel/nieuws/2023/01/27/zes-vragen-over-de-aanhouding-van-zes-activisten

(2) ‘Honderden arrestaties bij klimaat;protest op A12 in Den haag’, NOS, 28 januari 2023, https://nos.nl/artikel/2461572-honderden-arrestaties-bij-klimaatprotest-op-a12-in-den-haag

(3) Heleen Ekker, ‘Betogers willen einde fossiele subsidies, zo zit dat in Nederland’, NOS, 27 januari 2023, https://nos.nl/artikel/2461507-betogers-willen-einde-fossiele-subsidies-zo-zit-dat-in-nederland

(4) ‘Klimaatactivisten willen fossiele subsidies afschaffen, maar kan dat eigenlijk wel?’, RTL Nieuws, 2 februari 2023, https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/politiek/artikel/5363361/klimaatactivisten-willen-fossiele-subsidie-afschaffen-maar-kan-dat

(5) Joke Kaviaar op Twitter, 26 januari 2023, https://twitter.com/Magica08678935/status/1618745000757698560

(6) Extinction Rebellion, ‘Aankondiging: zesde A12-blokkade van Exctinction Rebellion op zaterdag 11 maart om 12:00 uur’, 30 januari 2023, https://extinctionrebellion.nl/aankondiging-zesde-a12-blokkade-van-extinction-rebellion-op-zaterdag-11-maart-om-1200-uur/

(7) Kappen met Kolen, https://kappenmetkolen.squarespace.com/

Peter Storm