Uit die lichtbundel, sloophamers tevoorschijn!

zaterdag 18 november 2023

Onderstaand stuk is al verschenen op de website Konfrontatie Digitaal en daar dus al te lezen. Nu ook hier, op de Egel-thuisbasis. 🙂

Verkiezingen functioneren maar al te vaak als fuik, als valkuil. De verkiezingsstrijd die er aan vooraf gaat is een spektakel dat mensen gevangen houdt, als lichtbundels van een voortrazende auto, lichtbundels waarin komende kiezers als konijnen zitten te staren, verstard van schrik en niet in staat op tijdig weg te rennen. En die auto stopt niet op tijd als we dat ding niet tot stilstand brengen. Door de stembus opgeslokt zijn we daartoe echter niet in staat. De hele dynamiek van verkiezingen, verkiezingsstrijd en verkiezingscampagnes schaadt de sociale, ecologische, antikoloniale en antipatriarchale vrijheidsstrijd die we nodig hebben. Die strijd kunnen betrokken en solidaire mensen immers alleen zelf voeren. Die kunnen we maar beter niet uitbesteden aan mensen die boven ons staan en daarmee onvermijdelijk over ons heen walsen. Jazeker, macht corrumpeert, en de structuur waarin ook gekozen politici in functioneren is een inherent onderdrukkende, anti-emancipatoire structuur.

Nee, dit is geen pleidooi om per se niet te gaan kiezen: zelfs zo’n pleidooi maakt de stembus nog steeds tot het soort van aandachtstrekker die het helemaal niet dient te zijn. Zelf ga ik niet, om principiële en praktische redenen. Ik noem ze even kort, dan hebben we dat gehad. Ik weiger mijn zeggenschap weg te geven aan anderen, en daarmee feitelijk aan de officiële autoriteit die ik verwerp. Ik zie dat als een daad van abdicatie. Ik weiger ook zeggenschap over jou uit te oefenen door iemand aan te wijzen die niet alleen over mij maar ook over jou zeggenschap zou hebben, zonder dat ik zelfs maar jouw toestemming daar voor heb gekregen. Ik zie dat als een daad van usurpatie. Gekozen politici gaan ons niet emanciperen, dat kunnen we alleen gezamenlijk zelf. Het positieve effect dat een relatief zinnig politicus – Sylvana Simons, Ester Ouwehand – in het maatschappelijke debat kan hebben, kan op betere manieren bereikt worden. Zonder de destructieve dynamiek die verkiezingscampagnes om zulke politici aan zetels te helpen, onvermijdelijk hebben.

Ik kan me prima indenken dat mensen het met het bovenstaande in principe eens zijn, en toch gaan stemmen. Rechts de lol van extra zetels niet gunnen, fascisten van tegenwicht helpen voorzien, een links geluid in de Kamer behouden, de kans op kwaadaardige wetgeving ietsje kleiner helpen maken: dat kunnen pragmatische redenen zijn om over principiële bezwaren heen te stappen en toch maar te gaan. Ik respecteer dat. Ik doe het zelf niet: de nadelen wegen wat mij betreft zwaarder. Anderen zien dat anders. Ik vind dat helemaal geen drama: het verschil in effect is sowieso marginaal, of ik nu gelijk heb of zij. Als stemmen netto schade toebrengt – zoals ik geloof – dan is die schade heel gering: stemmen heeft maar een marginaal effect. Als stemmen gunstig werkt, is het nut ook heel gering: stemmen heeft maar een marginaal effect. Het is het niet waard om ruzie over te maken.

Ik heb dus geen behoefte om anderen de stembus uit te praten. Ik hoop andersom dat de behoefte om mij de stembus in te praten bij kameraden ook niet al te groot is. Op morele chantage van het type ‘als jij niet stemt op X dan ben jij medeplichtig aan A, B of C’ heb ik wel een antwoord: ‘Door te stemmen ben je medeplichtig aan het stelsel zelf dat ons A, B of C brengt’. Maar ik hoop van dit type aanvallen gevrijwaard te blijven, zodat ik met dat antwoord ook niet hoef te strooien. Ga lekker stemmen als je wilt. En laat mij lekker de stembus skippen. Er zijn echt belangrijker en urgenter zaken om de discussie in volle hevigheid over aan te gaan.

Nee, het stemmen zelf is niet waar ik me druk over maak. Het is het feit dat verkiezingen en alles er omheen in het middelpunt van de aandacht staat, dat daar de politieke energie naar toe wordt gezogen, ook de energie van veel te veel buitenparlementaire activisten en anarchisten, die me grote zorgen baart. Die vijf minuten op en neer is het punt niet: baat het nauwelijks dan schaadt het ook nauwelijks. Maar als mensen avond in, avond uit flyers lopen uit te delen voor de partij van hun keuze, dan maken zij daarmee het weggeven van eigen zeggenschap aan politici belangrijk. Dan stralen ze met hun activiteit uit: kijk omhoog! Kijk naar De Politiek! Dat vind ik wel schadelijk. Als mensen dag in dag uit campagne aan het voeren zijn voor politici, dan verschuiven zij de plek vanwaar we dingen veranderen van hier onder, bij mensen zelf, naar boven, naar politici en naar de staatsorganen waarbinnen zij hun rol spelen. Dat vind ik helemaal geen goede zaak.

Meer energie in verkiezingsstrijd betekent minder energie in de strijd die nodig is. Elke seconde die je steekt in verkiezingspropaganda, is een seconde die je niet steekt in het verspreiden van oproepen om op stations te gaan zitten tegen de genocide op Gaza. Elke campagne voor zelfs de allerbeste politicus haalt energie weg bij de campagnes die we echt nodig hebben: campagnes van demonstraties, van disruptieve en vooral ook directe actie om tegen te houden wat tegengehouden dient te worden, om te verwezenlijken wat we verwezenlijkt willen zien – door ons zelf.

Zelfs een campagne om per se niet te stemmen heeft dit nadeel: we zijn dan nog steeds vooral bezig met ‘wat-te-doen-met-verkiezingen?’, en niet met ‘wat-doen-we-zelf?’ Terwijl het die laatste vraag, en alleen die laatste vraag, is waar we antwoorden op nodig hebben om de veranderingen die we nodig hebben te bereiken. Je kunt niet stemmen voor ‘Brick by brick, Wall by Wall – We Will Make the System Fall’. Zo werkt het gewoon niet. We kunnen alleen samen die muren te lijf gaan en steen voor steen slopen, en iets beters opbouwen samen. Hopsakee! Spring uit die electorale lichtbundel! Sloophamers te voorschijn, en aan de slag!

Peter Storm