Kenia: protesten tegen prijsstijgingen hebben effect

dinsdag 18 juni 2024

In Kenia, in Oost-Afrika, probeerde de regering de belasting op brood, spijsolie en financiële diensten per telefoon te verhogen. Daarmee zouden de prijzen hiervan stijgen. Maar dat gaat mooi niet door. Mensen reageerden met fel protest, en het ziet er naar uit dat dit effect had. Mooi.

De staat reageerde op dat protest dan wel weer op met politiegeweld: ‘politie vuurde traangas af en gebruikte het waterkanon om boze betogers in de hoofdstad Nairobi te verspreiden’. Een parlementscommissie heeft intussen het intrekken van deze belastingmaatregelen aangekondigd. Je mag aannemen dat de woede vanuit de bevolking daar iets mee te maken heeft. Intussen heeft politie wel enkele mensen die ze voor organisatoren van de protesten houdt, aangehouden.

De belastingmaatregelen maken deel uit van wetgeving waarmee de regering van Kenia probeert een staatsschuld van tegen de 80 miljard dollar te lijf te gaan, nog steeds aldus de BBC. . Het pakket van wetgeving zelf is niet ingetrokken, maar dus wel bijgesteld.

Niet eens zo lang gebeurde er in Kenia iets soortgelijks, maar dan in een langgerekte en heviger versie. In augustus 2023 probeerde de regering de subsidie op brandstof te schrappen. Antwoord vanuit de bevolking: felle protesten, beantwoord met scherpe repressie.

Op 7 juli 2023 meldde Aljazeera dat daarbij een man werd doorgeschoten.(2) Op 13 juli viel te lezen dat politie al zes mensen bij protesten had doodgeschoten.(3) Kithure Kindiki, minister van binnenlandse zaken, maakte bekend dat er inmiddels 312 mensen gearresteerd waren.(4) De weken erna bleven protesten worden. Amnesty International maakte op 20 juli 2023 bekend dat de politie sinds maart van dat jaar al 30 mensen de dood had in gejaagd, aldus The Guardian.(5) Politiegeweld weerhield mensen dus niet om het te blijven proberen.

President Rupo had op 14 juli nog duidelijk gemaakt dat aangekondigd protest niet door mocht gaan: ‘hij “kan geen anarchie accepteren”’, zo berichtte Aljazeera.(6) Wat hij blijkbaar ook niet kon accepteren was een rechterlijke uitspraak. ‘Het Hooggerechtshof van Kenia schortte de uitvoering van de wetgeving op hangende een juridische uitdaging, maar de regering heeft de brandstofprijzen toch verhoogd.’(7) President Rupo probeerde de schuld van de protesten vooral in de schoenen te schuiven van oppositieleider Odinga, die inderdaad demonstraties aanvoerde.

Deze Odinga heeft een eigen agenda: volgens hem had hij de eerdere verkiezingen niet netjes van Rupo verloren, maar was hij via verkiezingsdiefstal van de overwinning beroofd. Voor hem zal straatprotest een middel zijn geweest om invloed tot gelding te brengen en zijn politieke rivaal te dwarsbomen,. Voor demonstranten ging het gewoon om de kosten van levensonderhoud, om hun levens zelf. Mensen gingen de straat op uit nood, niet primair uit partijloyaliteit. ‘Wij zijn hier uit eigen beweging”, zo citeert Aljazeera Ibrahim Stanley, een betoger. ‘We zijn hier omdat we moe zijn.’(8)

Uiteindelijk kwamen er onderhandelingen tussen regering en oppositie. Eerder werden die nog vanuit de oppositie geweigerd. Maar de protesten waren gaandeweg enigszins weggeëbd (9), wat het moeilijker zal hebben gemaakt om deze weigering vol te houden. En waar de regering geen protesten wilde, daar wilde ook de gevestigde oppositie waarschijnlijk ook wel weer kalmte. Odinga voerde weliswaar acties aan, maar de felheid van de protesten was vooral een uiting van woede vanuit de arme bevolking. En gevestigde oppositiepolitici hebben van dat soort woede evengoed te vrezen als de zittende macht. Tekenend is dan ‘beide zijden’ het geweld, de vernielingen waarmee de protesten gepaard waren gegaan, zeiden te veroordelen.(10) Over de volle breedte namen politici, uit regering en uit en oppositie, aldus feitelijk afstand van de uiting van volkswoede.

Enkele weken later, op 15 augustus, werd opeens bekend dat een subsidie van de brandstofprijs voor 30 dagen werd hersteld. Dat betekende dat de prijs van die brandstof in die periode niet steeg.(11) Uitleg kwam er niet. Maar het zag er toch uit als een concessie vanuit de regering aan een bevolking van waaruit mensen zich met hand en tand tegen prijsstijgingen proberen te weren. Keer op keer, en kennelijk met enig effect. Want jazeker, luiduchtig en wild protesteren heeft zin.

Dat was allemaal in de zomer van 2023, bijna een jaar geleden. Mij zou het niet verbazen als de regering vandaag de dag die gang van zaken in het achterhoofd had toen ze besloot om in deze juni van 2024 liever niet weer wekenlange protesten uitlokt en met een snelle concessie de angel uit de strijd hoopt te halen. Mij zou het ook niet verbazen als boze mensen met nieuwe acties zich blijven verdedigen tegen duurte wanneer dat weer nodig mocht zijn. Die mensen hebben daarin dan weer groot gelijk.

Noten:

(1) Basillioh Rukanga, ‘Kenya scraps bread tax as protesters tear-gassed’, BBC, 18 juni 2024, https://www.bbc.com/news/articles/ce77ld43lngo

(2) ‘One man shot dead in Kenya amidst protests over tax hikes’, Aljazeera, 7 juli 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/7/kenyan-police-use-tear–gas-to-stop-protests-over-tax-hikes

(3) Natalia Jidovanu, ‘Deadly anti-government protests roil Kenya’, Aljazeera, 13 juli 2023, https://www.aljazeera.com/gallery/2023/7/13/deadly-anti-government-protests-roil-kenya

(4) ‘More than 300 including lawmaker arrested after kebnya protests’, Aljazeera, 13 juli 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/13/more-than-300-including-lawmaker-arrested-after-kenya-protests

(5) Peter Muiri, ‘Death toll rises as Kenya’s cost-of-living protests continue’, The Guardian, 21 juli 2023, https://www.theguardian.com/global-development/2023/jul/21/death-toll-rises-as-kenyas-cost-of-living-protests-continue

(6) ‘Kenya’s Ruto says tax-hike protests will not be permitted’, Aljazeera, 14 juli 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/14/kenyas-ruto-says-tax-hike-protests-will-not-be-permitted

(7) ‘Kenyan police tear-gas protesters in latest row over tax hikes’, Aljazeera, 12 juli 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/12/kenyan-protesters-in-fresh-clashes-with-police-over-tax-hikes

(8) ‘Kenyan police tear-gas protesters in latest row over tax hikes’, Aljazeera, 12 juli 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/12/kenyan-protesters-in-fresh-clashes-with-police-over-tax-hikes

(9) ‘Kenya government and opposition agree to talks after protests’, Aljazeera, 29 juli 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/29/kenya-government-and-opposition-agree-to-talks-after-protests

(10) ‘Kenya government and opposition agree to talks after protests’, Aljazeera, 29 juli 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/7/29/kenya-government-and-opposition-agree-to-talks-after-protests

(11) ‘Kenya reinstates fuel subsidy after months of violent protests’ Aljazeera, 15 augustus 2023, https://www.aljazeera.com/news/2023/8/15/kenya-reinstates-fuel-subsidy-after-months-of-violent-protests

Peter Storm