Na de NS-stakingen: zet die loongolf maar in gang

Geplaatst op door

woensdag 14 september 2022

Personeelsleden van de NS hebben met een reeks regionale stakingen betere arbeidsvoorwaarden en hogere lonen binnengehaald. De CAO waarover vakbonden en NS-directie een principe-akkoord hebben afgesloten, bevat aanzienlijk verbeterde arbeidsvoorwaarden. Stakingen hebben het verschil gemaakt. Jazeker, strijd loont.

Waar gingen de stakingen om? Lonen, zoals zo vaak, maar nu extra urgent wegens de snel gestegen prijzen. Lonen, ook belangrijk om voldoende gemotiveerd personeel aan te trekken en bij de NS te houden zodat de werkdruk minder ondraaglijk wordt, het ziekteverzuim omlaag kan en de dienstverlening minder gehavend wordt. De NS-stakingen gingen dus om inkomen van het personeel maar tegelijk ook over de basis voor de service aan reizigers. Dit was een staking in ons aller belang.

Iets specifieker. Vakbonden ‘eisen onder meer een eenmalig uitkering van 600 euro en een permanente maandelijkse loonsverhoging van 100 euro’, meldt de NOS op 12 augustus,(1) toen die vakbonden aangaven dat ze actie gingen voeren. De NS zette zich schrap, jammerde over gevolgen voor de reizigers en beweerde dat de eisen van de bonden onbetaalbaar voor haar waren: ‘de eisen van de bonden leiden tot een loonsverhoging van maar liefst 20 procent’. Ocherme, je zou haast medelijden krijgen. Maar er speelde meer. ‘Daarnaast zouden de salarissen en ander vergoedingen vanaf 1 januari mee moeten stijgen met de inflatie’, vertelde RTL Nieuws op 17 augustus.(2) Een hele goede eis! Met zo’n automatische prijscompensatie beschermen arbeiders zich immers effectief tegen de effecten van de snel oplopende inflatie.

Op 17 augustus kondigden de vakbonden een vijftal regionale stakingsdagen aan,(3) stakingsdagen die op 24 augustus begonnen. Op 31 augustus was de laatste in die rij (4) maar kort erna kondigden de bonden een nieuwe reeks regio-stakingsdagen aan, die op vrijdag 9 september van start ging(5). De NS beweerde dat het te moeilijk en te onveilig was om de treindiensten door t latn gaan in de regio waar niet gestaakt werd en legde die vrijdag dus het hele treinverkeer maar stil.

Maar intussen schoof de NS ook al en kwam op 6 september met een nieuw bod:(6) 5 procent hoger loon, een eenmalige uitkering van 650 euro, het schrappen van de jeugdlonen, en de invoering van een minimumloon van 14 euro zoals dat door de bonden al was geëist. Over die inflatiecorrectie zou gepraat kunnen worden. Onvoldoende, zeiden de vakbonden, en zetten de staking van 9 september door. Maar in het weekend erna werd er langdurig onderhandeld en zondagavond 11 september was er een principeakkoord. Dat gaat nog naar de vakbondsleden, ter goed- of afkeuring. Maar de stakingen die nog waren aangekondigd, werden geschrapt.

Wat hield het akkoord in?(7) Flink loonsverhogingen: 5 procent vanaf 1 juli 2022, nog eens 3,25 per 1 januari 2023. Interessant extra: afgesproken is dat de verhoging minimaal 185 euro moet zijn, ook als dat percentage van 5 procent op minder zou uitkomen. Dat is gunstig voor mensen met de laagste lonen. Verder: twee maal een eenmalige uitkering van 1000 euro, aanzienlijk meer dus dan die gevraagde 600 euro. En inderdaad, de jeugdloonschalen worden geschrapt, het minimumloon van 14 euro toegekend.

Maar waar is de prijscompensatie gebleven? ‘Inflatie reparatie’, meldt de FNV-tweet die de NOS laat zien. Dat is natuurlijk vaag. Ik ben gaan zoeken op de FNV-website en daar vond ik het hele ontwerp-akkoord.(8) En daar las ik: ‘Als de gerealiseerde inflatie in 2022 resp. 2023 (…) hoger uitvalt dan deze in augustus 2022 verwachte inflatie, dan keer de NS aanvullend per kalenderjaar per 0,1 % punt inflatie over 2022 en 2023 E50 bruto uit’. Die ‘in augustus 2022 verwachte inflatie’, zo lezen we iets daarvoor, is 9,9 procent in 2022 en 4,3 procent in 2023.

Dit is iets van en inflatiecorrectie. Maar automatische prijscompensatie is het geenszins. In de eerste plaats is de inflatiecorrectie geen automatisme dat in de salarisschalen zelf is opgenomen. Er staat immers niet: voor elke 0,1 procent extra inflatie komt er 0,1 procent extra loon bovenop. In de tweede plaats is die 50 euro een vast bedrag, terwijl inflatie percentueel stijgt – en dus tot steeds hogere bedragen erbij leidt. De stijging van 9,9 naar 10 is hetzelfde percentage als de stijging van 10 naar 10,1. Maar omdat de tweede stap van een wegens de eerdere stap hoger geworden bedrag uit gaat, is het bedrag van die tweede stap ook hoger. Compensatie van percentuele prijsstijgingen door middel van vaste bedragen is dan ook niet adequaat.

Hier hebben de stakers dus niet alles binnengehaald. Ik vermoed dat de NS zich onder de automatische prijscompensatie heeft uitgewurmd door in ruil daarvoor met die hogere eenmalige uitkeringen aan te komen, een op andere punten wel bakzeil te halen. De NS strooit vast liever incidenteel met geld dan zich vast te leggen op een vaste extra kostenpost zoals die automatische prijscompensatie.

Een complete overwinning voor de stakende spoorwegarbeiders is de ontwerp-CAO dus niet. Het kernpunt van die automatische compensatie hebben de vakbonden niet binnengehaald. Maar het is wel degelijk een aanzienlijk succes voor de bonden en voor de via die bonden georganiseerde personeelsleden die er behoorlijk wat uit hebben weten te slepen. En het is door stevige stakingsstrijd en solidariteit behaald. Zoiets binnenhalen en meer kunnen arbeiders bij andere bedrijven en sectoren ook – als ze er samen voor vechten. Laat die loongolf waar je al over leest (9) maar komen. Beter: zet die loongolf samen zelf maar in gang.

Noten:

1 ‘Acties bij NS, mogelijk stakingen op komst’, NOS, 12 augustus 2022, https://nos.nl/artikel/2440275-acties-bij-ns-mogelijk-stakingen-op-komst

2 ‘Personeel NS gaat volgende week staken: “overlast onvermijdelijk”’, RTL Nieuws, 17 augustus 2022, https://www.rtlnieuws.nl/economie/artikel/5327406/staking-bij-spoorwegen-woensdag-regio-noord-ontevreden

3 ‘NS-personeel staakt vanaf volgende week’, Nu.nl, 17 augustus 2022, https://www.nu.nl/economie/6218208/ns-personeel-staakt-vanaf-volgende-week.html?redirect=1

4 ‘Treinstakingen zijn voorbij, maar mogelijk volgen snel nieuwe acties’, Nu.nl, 1 september 2022, https://www.nu.nl/economie/6221100/treinstakingen-zijn-voorbij-maar-mogelijk-volgen-snel-nieuwe-acties.html

5 ‘NS-personeel gaat opnieuw staken, vrijdag erst dag’, RTL Nieuws, 5 september 2022, https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5331324/ns-personeel-kondigt-vanaf-vrijdag-tweede-ronde-stakingen-aan

6 ‘NS komt met beter loonbod en hoopt nieuwe stakingen te voorkomen’, Nu.nl, 6 september 2022, https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/nederland/artikel/5331324/ns-personeel-kondigt-vanaf-vrijdag-tweede-ronde-stakingen-aan

7 ‘NS en vakbonden bereiken CAO-resultaat: verder stakingen van de baan’, NOS, 11 september 2022, https://nos.nl/artikel/2444166-ns-en-vakbonden-bereiken-cao-resultaat-verdere-stakingen-van-de-baan

8 ‘Onderhandelingsresultaat CAO NS 2022-2023’, https://www.fnv.nl/getmedia/adacabcd-ae11-48f4-ad43-27bf450c647d/20220911-onderhandelingsresultaat-ondertekend.pdf via ‘FNV Spoor bereikt cao-resultaat met NS”, FNV, 11 september 2022, https://www.fnv.nl/nieuwsbericht/sectornieuws/vervoer/2022/09/fnv-spoor-bereikt-cao-resultaat-met-ns

9 ‘Experts verwachten loongolf na NS-deal: “Zonneklaar, staken loont”’, Leeuwarder Courant, 12 september 2022, https://lc.nl/binnenland/Experts-verwachten-loongolf-na-NS-deal-Zonneklaar-staken-loont-27921159.html

Peter Storm