Niet goed, helaas

zondag 3 december 2023

Dit is niet goed gegaan, de demonstratie/manifestatie gisteren, 2 december 2023, in Amsterdam die groots als Nationale Actiedag tegen Geert Wilders was aangekondigd maar uiteindelijk veel te weinig voorstelde. Niet goed, maar juist daarom wel weer leerzaam. Als we er dan ook maar van leren. Een verslagje dan maar, vanuit dat gezichtspunt.

Eerst de aanloop. Iets van een week geleden zag ik de oproep langskomen op Twitter (Musk zegt X, alleen al daarom blijft het voor mij Twitter): Nationale Actiedag tegen Geert Wilders. Later zag ik de oproep ook op Instagram. Klonk veelbelovend! Actiedag tegen Wilders! Straatprotest tegen Wilders, zijn PVV en de dreigende deelname van die fascistenclub aan een komend kabinet! Dat is iets dat ik van harte bepleit en toejuich, zoals lezers van mijn website niet zal zijn ontgaan.

Maar het kostte wel moeite om buiten sociale media tekenen van deze actie te vinden. Ik kwam uiteindelijk terecht bij een oproep op watkanikdoen.nl (1), een site waar acties aangekondigd worden. De radicaal-linkse groepering Doorbraak ondersteunde de actie ook, wel met zeer terechte inhoudelijke kanttekeningen bij de oproep.(2) Maar bij de drie organisaties onder de oproep – het Comite 21 maart, de*beweging en het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie (3) – vond ik niets op hun eigen websites. Tsja.

Toch maar gegaan, nadat ik had nagevraagd of er naast sprekers en een manifestatie tenminste wel gelopen zou worden. Ja, dat bleek het plan: naar de Dokwerker. Samen met een kameraad ging ik op pad, op weg naar de Dam, waar bij aankomst twintig minuten voor de begintijd nog maar een handvol demonstranten stond. Geen paniek, het was nog vroeg. Maar de toeloop bleef traag, en met 100 tot misschien wat boven de 150 deelnemers was de opkomst uiteindelijk wel bekeken. Erg mager voor een Nationale Actie tegen wie of wat dan ook, en gezien de urgentie die het anti-Wilders-strijd heeft, gewoon niet goed. Als het nu een plaatselijke manifestatie was, gelijktijdig met tientallen soortgelijke manifestaties van soortgelijke omvang in andere steden in het teken van dezelfde actiedag… Maar nee. Dit was de actiedag.

Opvallend was daarbij de samenstelling van de opkomst: bijna allemaal witte mensen. Mensen van Arabische of Turkse herkomst, mensen uit landen waar de meeste mensen moslims zijn – mensen dus uit gemeenschappen die door Wilders’ racisme acuut weggezet dreigen te worden als minder dan tweederangsburgers, mensen met heel gegronde redenen om bang voor en boos op de PVV te zijn – deze waren er amper. Als juist deze mensen zich niet zodanig herkennen in een Actiedag tegen Wilders dat ze er aan deelnemen – als de hele actiedag ze wellicht is ontgaan! – dan is er ergens iets heel erg mis gegaan.

Tot zover even de opkomst. Dan het programma. Dat bood sprekers: een vijftal, plus iemand die de zaak aan- en afkondigde en dergelijke. Het waren sprekers met uiteenlopende kleur en herkomst, gender en seksualiteit, en dat was wel goed. De diversiteit die onder deelnemers in aanzienlijke mate ontbrak, was op het podium tenminste wel te bespeuren. Inhoudelijk waren de sprekers redelijk tot ijzersterk, ze spraken vanuit uiteenlopende achtergronden in antiracisme-strijd, klimaatstrijd, queerstrijd, woonstrijd, zen wezen veelal ook op verbindingen. Een korte stilte voor de slachtoffers van Israëls genocide in Gaza ontbrak niet. Aan de inhoudelijke kant van het programma was aandacht besteed. Dat in ieder geval wel.

Toch werd ik ook van het podiumgebeuren niet heel blij. In de eerste plaats duurde het redelijk lang. En ik kom niet naar protesten om te luisteren, maar om actie te voeren, leuzen te roepen en vooral: te lopen, te demonstreren. Aansluitend daarop: hoe goed de meeste sprekers ook waren, ze vertelden hun verhaal aan mensen die daarin veelal niet veel nieuws te horen zullen hebben gekregen. Deelnemers aan een anti-Wilders protest weten doorgaans al waar ze tegen zijn, waarom ze er tegen zijn, en ook het idee dat de verschillende thema’s van anti-Wildersstrijd samenhangen en dat solidariteit noodzaak is, zal voor de meeste aanwezigen geen groot nieuws zijn geweest. Waarom dit type van uiteenzettingen voor uitgerekend dit publiek? Waarom niet sterk inkorten, en de toespraken veel meer richten op wat ons te doen staan – op de demonstratie zelf maar vooral erna, in de noodzakelijke voortzetting van het verzet? Ik wil meer opruiing op zo’n actie. Ik wil opgestookt worden, ik wil dat de furie die in mij – ik mag toch hopen in ons – woedt, verder aangewakkerd wordt vanaf het podium. En ik wil met die furie samen met mede-actievoerders iets kunnen doen. Daar ben ik ongetwijfeld niet de enige in, al kreeg ik de indruk dat heel veel aanwezigen op de manifestatie de gang van zaken wel prima vonden en blijkbaar niet heel veel meer verwachtten.

Wat ook niet hielp is dat er tussen speeches nauwelijks tijd gelaten werd om leuzen te roepen. Af en toe zetten kameraden en ik wat in, maar dan was de volgende toespraak al bezig en ebde het weer weg. Een enkele keer werd er vanaf het podium scanderen aangewakkerd, en dat was dan ‘Hoe laat is het? Solidariteit!’ En toen een spreker afsloot met ‘Nooit meer fascisme!’konden we mooi aanhaken: ‘Toen niet! Nu niet! Nooit meer fascisme!’ Er was wel degelijk animo voor het roepen van leuzen. Er was alleen weinig ruimte voor. Het zat programma veel te dichtgetimmerd. Spreker volgde op spreker, er vielen zowat geen tot scanderen uitnodigende stiltes.

Tegen het eind van de manifestatie deelden mensen tekstvellen uit met daarop dat aloude strijdlied van de arbeidersbeweging: De Internationale! Dat vond ik op zich leuk, en met de twee kameraden waarmee ik intussen was, gingen we dat opgewekt zingen. Dat bleek te vroeg. Er kwam nog een aankondiging, en mensen van een zanggroep namen intussen plaats op het podium. Wat was de aankondiging? Er zou niet worden gelopen, we sloten af met het zingen van dat lied! Dat was een afknapper: juist het demonstratieve lopen belichaamt de scherpte van de actie, ik was niet naar Amsterdam gekomen om anderhalf uur naar toespraken te luisteren, een lied te zingen en het daarbij te laten.

Zingen dus, nou vooruit. Bleek ook nog dat we van de drie coupletten er maar een deden, twee keer weliswaar. Terwijl couplet twee – ‘De staat verdrukt, de wet is logen’ – natuurlijk juist prachtig is, net als het opruiende couplet drie dat soldaten oproept tegen hun eigen heersers te vechten in plaats van tegen elkaar. Je vervangt dus een strijdbare optocht door het zingen van een strijdbaar lied, en laat dan de strijdbaarste coupletten uit dat lied weg. Wat een treurigheid.

De boel was afgelopen, maar toch niet helemaal. De aanwezige sambaband speeld eopgewekt en ja, die zetten leuzen in, over van alles en nog wat, van Gaza tot en met de strijd tegen Zwarte Piet. ‘Kick Out Zwarte Piet!’ ging dat, waar een paar vban ons heel vrolijk ‘Doeidoei!’, ‘Houdou!’ ‘Bye bye!’ tussendoor gooiden. Dat leuzen roepen ging zo een kwartier door, misschien langer maar wij drieën hielden het voor gezien. Het was tijd voor koffie, en een bezoekje aan anarcho-boekhandel Fort van Sjakoo. Dat, plus het goede gezelschap en het winterzonnetje onderweg, maakte dit dagje Amsterdam toch nog best aardig.

Terug naar de actie. Dat leuzen roepen bij het einde noem ik toch met nadruk: het laat zien dat er wel leven zat in de demonstranten. Mensen waren niet puur passief, mensen namen de ruimte om leuzen te roepen waar ze die bespeurden. Ik twijfel er nauwelijks aan of mensen waren ook gewoon in optocht leuzen roepend aan het lopen gegaan, als organisatoren daartoe het initiatief hadden genomen. Maar nee dus. Waarom niet? Ik ving op dat het met de kou te maken had. Ja, het was koud, en als je ons als deelnemer eerst anderhalf uur stil zet op een plein om naar sprekers te luisteren en daarmee feitelijk vooral als toehoorder behandelt, dan worden we nog kouder. Maar de kou was helemaal niet extreem, het waaide amper, het was droog, er was een bleek zonnetje, mensen waren niet in hun zomerkleren gekomen, en van een stevige wandeling word je ook wel weer warmer. Onzin dus, die kou als excuus. Was er een andere reden om niet te lopen? Vertel het ons dan duidelijk. Zoals het nu ging aan het eind, was het een afknapper, en die was nergens voor nodig.

Wat wel degelijk ook een afknapper was, dat was de lage opkomst waar ik al op wees. Ik geloof er niets van dat de kou de reden was. Ik weet dat er die dag her en der Palestina-demonstraties waren, dat zal vast opkomst gescheeld hebben, maar ook dat zal het grote verschil niet hebben gemaakt. Ik geloof ook niet dat mensen actiemoe zijn. Ja, de woede over de PVV-overwinning was eerste dagen na de verkiezingen kersvers en daardoor spontaner, directer, rauwer. Dat is wat gezakt. De boosheid is wat onder de oppervlakte gegaan wellicht, er treedt gewenning op. Dat betekent dat je als organisatie er harder aan moet trekken om mensen te motiveren naar je actie te komen. En daar is iets grondig niet goed gegaan, niet goed gedaan. Terwijl zowel bij het Comité 21 maart – dat jaarlijks rond, inderdaad, 21 maart een landelijke antiracisme-demonstratie houdt, met doorgaans vele honderden deelnemers – als ook bij de*beweging – een coalitie van allerlei strijd- en n belangenorganisaties waaronder woonprotestgroepen, milieu- en klimaatbewegingen en anderen – toch best een boel actie-ervaring zit. Van de derde organisatie, het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie, weet ik wat dit betreft veel minder.

Onder de actie-oproep stond trouwens een lijst van tientallen groeperingen, waaronder mij totaal onbekende, soms vast heel kleine organisaties, maar ook grotere zoals de Bond Precaire Woonvormen en het Platform Stop Racisme. Als die clubs het nu eens niet gelaten hadden bij het onderschrijven van de oproep maar serieus in eigen kring waren gaan stoken, dan hadden er vier keer zoveel mensen gestaan. Als vanuit de drie dragende organisaties zelf er een stevige push was geweest – niet alleen een paar posts op sociale media plus een enkeling die via Signal de oproep doorstuurt, maar aankondigingen op eigen en zoveel mogelijk bevriende websites en – heel ouderwets, heel belangrijk! – ook papieren flyers om uit te delen en posters om op te hangen, dan was het misschien gaan gonzen. Nu wekt het sterk de indruk alsof deze Actiedag een beetje terloops is georganiseerd, tussen andere dingen door. Echt jammer. Want bezorgdheid en boosheid over een dreigend Wilders-kabinet is er wel degelijk.

Een mislukking als deze is zuur en er hangt een prijskaartje aan ook. Door een actie uit te roepen maar daar vervolgens nauwelijks voor op te roepen, zorg je voor een bedroevende opkomst. Daarmee help je de Wilders-aanhang aan een scoringskans. Je hoort ze al smalen: ‘Kijk hoe weinig mensen onze tegenstanders op de been weten te brengen op die landelijke Actiedag van ze…’ Die lol gun ik ze helemaal niet.. Ik sluit me aan bij wat er op de Doorbraak-site over te lezen is: ‘Misschien is het beter om geen protest te organiseren dan om het halfslachtig te doen?’(4) Inderdaad.

Nog beter is het natuurlijk om het potentieel aan antifascistische strijd tegen een naderende Wilders-regering dat er wel degelijk is, serieus aan te pakken en acties op poten te zetten waar we wel stevig en serieus voor mobiliseren, en waar we de eigen inbreng van demonstranten – als deelnemers aan strijd, niet vooral als toeschouwers bij een manifestatie – centraal stellen in de hele aanpak. We kunnen echt beter dan wat we op 2 december hebben laten zien. Laten we het gaan doen.

Noten:

(1) ‘Nationale Actiedag tegen Geert Wilders’, https://watkanikdoen.nl/actie/nationale-actiedag-tegen-geert-wilders-2-dec-

(2) Eric Krebbers, ‘2 december, Amsterdam: nationale actiedag tegen Wilders’, Doorbraak, 29 november 2023, https://www.doorbraak.eu/2-december-amsterdam-nationale–actiedag-tegen-wilders/

(3) Comite 21 maart: https://21maartcomite.nl/ ; de*beweging: https://debeweging.org/ ; Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie: https://collectieftegenislamofobie.nl/

(4) Eric Krebbers, ‘Sterke speeches bij verder enigszins teleurstellende manifestatie tegen Wilders (beeldverslag)’, Doorbraak, 2 december 2023, https://www.doorbraak.eu/sterke-speeches-bij-verder-enigszins-teleurstellende-manifestatie-tegen-wilders-beeldverslag/

Peter Storm