Staatsgeweld tegen straatgeweld – dat waterkanon is ook op jou gericht

Geplaatst op door

zondag 24 januari 2021

Opmerking vooraf: ik lees intussen van gedoe op straat in een reeks andere steden: Enschede, Den Haag, Tilburg, Arnhem, Venlo… Er gebeurt hier iets zeer onheilspellends. Tegelijk is dit niet zomaar een rechtse revolte zonder meer. Ik vang ook dingen op over deelname van migrantenjongeren en dergelijke. Dat staat haaks op het beeld van louter een fascistische strekking van de protesten. Hier is het laatste nog niet over geschreven en gezegd…

Grove corona-ontkenning, grof fascisme, grof politiegeweld. Dat was de dag van vandaag. De corona-ontkenning, het fascisme, de agressie van de menigten in Amsterdam en Eindhoven, ze krijgen terechte afkeuring. Weg ermee! Het grove politiegeweld daartegen verdient die afkeuring echter ook, en krijgt die volstrekt onvoldoende, ook uit linkse en radicale kringen. Daarmee laten linkse en radicale mensen – wij, ik maak van die kringen deel uit – echt een steek vallen.

Grof politiegeweld is zowel een week geleden als vandaag 24 januari 2021 het antwoord van de staat tegen menigten nare agressievelingen, met een bijmenging van extatisch kijkende hippies en verdwaalde anderen, allemaal lui die protesteren tegen ‘de coronamaatregelen’. Nee, dat protest heeft bepaald niet mijn sympathie. De extreem-rechtse ondertonen van de betogingen, de fascistische signatuur van veel deelnemers, zijn onmiskenbaar en levensgevaarlijk. Dat virus zijn gang laten gaan is ziekte en dood de ruimte geven. No way. Maar dat maakt het staatsgeweld dat tegen de menigten, vorige week op het Museumplein, vandaag opnieuw aldaar maar nu ook in Eindhoven – helemaal nog niet okay of zelfs maar aanvaardbaar.

Het is niet dat ik die fascisten geen klappen gun of zo. Het is niet dat ik medelijden heb met extreem-rechts dat mensen op sleeptouw neemt in een pseudo-vrijheidsstrijd. Geenszins. Maar die charges met paarden, die politiebusjes, die aanvallende ME-ers, die waterkanonnen en nu ook dat traangas – ze zijn tegelijk een waarschuwing tegen iedereen die ook maar overweegt tegen welk aspect van het staatsbeleid de straat op te gaan. Ja, er is een pandemie die bestreden moet worden. Er is ook een virus dat politierepressie heet. Ook dat dient keihard ingedamd te worden, om vervolgens uit de maatschappij te worden verwijderd. Nee dus tegen het fascisme! Maar tegelijk: nee tegen het politiegeweld!

Eindhoven: ‘chaos’

Eerst Eindhoven. Het rechtse karakter van de demonstratie was daar merkbaar doordat Pegida, het bekende fascistische anti-moslimclubje van wapenhandelaar Edwin Wagensveld, ook opriep om te gaan. Of ze er daadwerkelijk waren, weet ik niet. Het maakte weinig uit voor de sfeer, vermoed ik. Het aantal betogers betrof ‘aan het begin van de middag zo’n tweehonderd mensen (…) op het 18 Septemberplein, zonder toestemming en veelal zonder mondkapje. Zij werden rond 14.15 van het plein geveegd door de ME en politie te paard. Daarna was de chaos compleet.’ Aldus het Eindhovens Dagblad (ED), waarop ik mijn opmerkingen in het hier volgende ook baseer.

Let hier op de volgorde. Mensen komen bijeen. ME valt aan. Vervolgens die ‘chaos compleet’. Dat is de weergave die ik lees. Die was er dus eerst niet. Er was alleen een verboden, en ja verwerpelijke, samenkomst. Het kan zijn dat er voor de ME-aanval al grof geweld vanuit de menigte kwam, maar de berichtgeving in dat ED, wijst daar niet echt op. Geen vrijheidslievend persoon kan toch zomaar goedkeuren dat politie samenkomsten verdrijft, enkel en alleen omdat die van staatswege zijn verboden? Ter verdrijving van rechts tuig zoals dit hebben we andere middelen: een antifascistische beweging. Niet de staat, die meer met dat tuig gemeen heeft dan met ons. Die antifascistische beweging bestaat helaas amper. Die zouden we eens kunnen gaan bouwen, als we ons even kunnen losmaken van het goedkeurend geknik naar de politie als die eens klappen aan fascisten uitdeelt. Met die fascisten heb ik op zichzelf dan weer geen medelijden. Ik zeg het er maar bij om misverstanden te voorkomen.

De ‘chaos’ werd vervolgens aanzienlijk. Er kwam een waterkanon. Dat is trouwens bezig een nare trend te worden de laatste tijd, de inzet van waterkanonnen tegen menigten. Dat is in jaren niet zo vaak gebeurd als de afgelopen 12 maanden. Maar – hilarisch intermezzo – de band van het water kanon raakte lek. Vervolgens – helemaal niet hilarisch – schakelde de politie op traangas over! Dat is een griezelige escalatie van staatsgeweld. Voor zo ver ik weet is er sinds 2010 geen traangas meer ingezet tegen actievoerders (misschien nog wel tegen voetbalrellen, dat weet ik niet zeker en ga ik nu niet nazoeken). We dienen alarm te slaan. Deze normalisering van waterkanon en traangas dient in de kiem te worden gesmoord.

Ja, vanuit de betogers ging het er ook heftig aan toe. Geen sentimenteel ‘begrip’ daarvoor. De agressie was duidelijk en naargeestig. Een vuurwerkbom. Vuurwerk gegooid – naar paarden, en dat is zeer kwalijk. Net als trouwens het misbruik dat politie van die paarden maakt door er op te gaan zitten en op demonstranten in te rijden. ‘Get those animals off those horses!’ geldt ook hier. Demonstranten gooiden stenen. Die haalden ze ter plekke uit de straat. Ik zag op een foto zelfs een heuse barricade, vervaardigd uit fietsen. Later lees en hoor ik van brandjes en plunderingen van winkels.(2)

Het is zuur en giftig en gevaarlijjk, zo’n gewelddadige rechtse revolte. Maar als linkse en radicale mensen nalaten om zich uit te spreken tegen staatsrepressie – ook als wij zelf een keertje niet het rechtstreekse doelwit zijn – dan dragen we zelf aan een situatie waarin rechts rebellie en straatprotest domineert, terwijl wij keurig achter onze smartphones en PCs ach en wee blijven roepen. De beelden die ik zie uit Eindhoven en Amsterdam vervullen mij met boosheid. Woede tegen de fascistische agressievelingen, tegen de mensen die onachtzaam de straat op gaan, corona maar onzin vinden en denken dat zij zichzelf en anderen zomaar in gevaar mogen brengen en daarbij maar al te vaak hun nationalisme en fascisme etaleren. Maar ook woede tegen een politie die geweld inzet. Staatsgeweld tegen die mensen die verwerpelijk bezig zijn, maar wel degelijk tegelijk ook spectaculair vertoon van staatsgeweld tegen ons allemaal.

Natuurlijk repte de politie ook over ‘signalen dat mensen met wapens naar de binnenstad wilden komen’ en ‘bereid zijn geweld te plegen’(3). Dat is ook heel waarschijnlijk. Over de ‘bereidheid om geweld te plegen’ door de politie, tegen mensen wiens grootste misdaad hun ongehoorzaamheid was, bestaat echter geen enkele twijfel. Dat staatsgeweld hoort in de scherpste bewoordingen te worden afgewezen. Net zo scherp als onze bewoordingen tegen het rechtse tuig.

Ondertussen in Amsterdam…

Amsterdam dan. Wederom een menigte op het Museumplein. En veel politie. De livestream van plaatselijke omroep AT5 (4) maakte al snel melding van ‘een, twee waterkanonnen’ die aanwezig waren, en liet ME-ers en busjes en dergelijke zien op het Museumplein. De gebruikelijke politiewaarschuwing: vertrek, anders zal geweld worden gebruikt. Groepjes mensen die onbestemd rondlopen, ook gejoel na zo’n aankondiging. Gescandeer: ‘Vrijheid! Vrijheid!’ Zo te zien honderden mensen. Natuurlijk was er een noodbevel van kracht. Net als vorige week gaan mensen niet zomaar weg, hoe vak de politie haar vermaningen ook herhaalt. Mensen waren dus ongehoorzaam. Daar kun je schande van spreken als je wilt. Maar het is niet de ongehoorzaamheid van de menigte die de deelnemers er aan tot vijanden van de vrijheid maakt. Het is de asociale strekking – virus de ruimte geven, vrijheid opeisen ten koste van je medemens, fascistische uitingen en strevingen – die dit soort menigte tot verwerpelijk verschijnsel maakt.

Ik heb de livestream van het soortgelijke protest van vorige week op en rond het Museumplein ook bekeken,(5) en ik zie wel verschil. Op 17 januari 2021 zag ik daar zichtbare fascistensymboliek. Een tweetal vlaggen van Forum voor Democratie. Een Prinsenvlag, de versie van de Nederlandse vlag die in de zeventiende eeuw gangbaar was, daarna vrijwel verdween maar door de NSB en later door de Wilders-garde als fascistensymbool is geannexeerd. Ook gele vlaggen met Vlaamse leeuw, gecombineerd met Nederlandse vlaggen aan de zelfde stokken. Dit soort vlagvertoon zie ik op de livestream van zondag 24 januari dus niet. Dat maakt de aanwezigen nog niet minder rechts. Het zou er eerder op kunnen duiden dat de mensen die vandaag aanwezig waren, er op rekenden dat ze veel zouden rennen wegens politiecharges. Vlaggen en spandoeken mee is dan niet zonder meer handig. En mensen die rekenen op rellen, dat zullen in deze context best wel eens heel bewust nazi’s kunnen zijn geweest. Dat is echter speculatie. Feiten om de rechtse ondertonen te onderkennen zijn er echter sowieso.

De antifascistische Onderzoeksgroep Kafka heeft op 17 januari ook al diverse neonazi’s in de actie van 17 januari gesignaleerd .(6) Of die er nu weer bij waren, weet ik nog niet, het past wel bij dit spektakel. Ik lees op het liveblog van Het Parool al dit: ‘Vanuit de groep demonstranten is ‘Heil Hitler’ geroepen en werden vuurwerkbommen gegooid.’(7) Ik weet daarmee wel ongeveer voldoende over de toon en houding van deze menigte. En nee, niet iedereen riep zulke dingen. Maar maakte ook maar een persoon ter plekke duidelijk dat men van deze leus niet gediend was? Foute boel, dus. Wederom: geen enkele inhoudelijke verwantschap met deze menigte. Integendeel! Dit was een menigte met nazi-strekking. Maar dat rechtvaardigt nog niet wat de politie daartegen ondernam. Waar twee menigten vechten, waarvan een overigens stevig bewapend en uit belastinggeld betaald, is het niet automatisch nodig om een kant te kiezen. Of beter: we kunnen gelijktijdig kiezen. Tegen allebei. Tegen rechts straatgeweld en tegen staatsgeweld dat feitelijk evengoed rechts is. Moeilijk? Vast wel. Oefenen!

Terug naar de livestream van vandaag.(8) Na verloop van tijd zie je de ME-linies oprukken, met waterkanon en busjes, vanuit de menigte komt wat vuurwerk. Maar het was wederom de politie die de aanval inzette, op een menigte die op dat moment niet aan het vechten was. Ja, ‘er was gewaarschuwd’. Alsof een politiewaarschuwing bij voorbaat ook maar enige legitimiteit heeft. Waterkanon vervolgens aan het spuiten, mensen zittend op de grond. Politie te paard er op enige afstand naast. Een deel van de menigte blijft zitten, een andere groep valt nu de politie aan met van alles. Politie met honden komt er ook bij. Klappen van politiezijde, op de groep van enkele tientallen zittende mensen. Die blijven vervolgens nog enige tijd verder ongemoeid zitten, terwijl de politie verder oprukt naar waar grotere menigten nog staan en lopen, aan de rand van het plein.

Daar gebeurt van alles, en uiteindelijk worden de menigten naburige straten in gedreven. Soms een harde knal te horen, soms een waterstraal te zien, maar de beelden zijn van veraf genomen. De strekking is echter duidelijk. De confrontaties gaan nog enige tijd door, maar dan in de zijstraten verderop. Waterkanon tegen handjesvol mensen die rond blijven hangen, zelfs complete charges met paarden, honden en rennende ME-linies, om stelselmatig kleine groepen steeds verder te verdrijven en kruispunt na kruispunt te veroveren. Eenzijdig intimiderend staatsgeweld: van terugvechtende groepen was nu, in tegenstelling tot vorige week, nauwelijks sprake. Ik heb veel wildere demonstraties gezien en meegemaakt zonder dat de politie op deze manier optrad. Dit wordt verkocht als ordehandhaving en relbestrijding. Het is voornamelijk demonstratief machtsvertoon.

Consequenties

Tot zover wat indrukken uit Eindhoven en Amsterdam, opgepikt uit media. Daarmee is natuurlijk geen compleet beeld van de toestanden in Eindhoven en Amsterdam geschetst. Maar enkele conclusies kan ik wel trekken, of beter gezegd er nogmaals in hameren.

Nee, deze protesten, vorige week in Amsterdam, vandaag in zowel Amsterdam als Eindhoven, verdienden geen enkele linkse, autonome, anarchistische support. Het doel van de menigte staat haaks op de vrijheid – ook al scandeerde men dat woord – en op de solidariteit zonder wie die vrijheid niet werkt. ‘De coronamaatregelen opheffen’ in de huidige context – als er niets sociaals voor in de plaats komt – betekent: mensen ziek laten worden en dood laten gaan. Dat is een asociale houding. Voeg daar de nationalistische ondertonen, de fascistische symboliek en de nazi-leuzen aan toe, dan weet je waar we horen te staan: niet aan de kant van deze protesten. Deze menigten zijn een vijand in actie. Dat is een.

Maar ook: dit politieoptreden is volstrekt verwerpelijk. De ME viel menigten aan, en lokte daarmee zelf de rellen uit die ze vervolgens hardhandig neersloeg. Die waterkanonnen, die politie te paard, die inzet van honden, dat traangas, die ME-linies, die meppende agenten. Soms zag het er uit alsof de avondklok al om 14.00 uur was in gegaan: op straat rond hangen was blijkbaar al een vergrijp. Die imponerende en agressieve politiemacht: het is de andere vijand in actie. Niet minder gevaarlijk dan die ene, alomtegenwoordig, en onvrijwillig door jou en mij mee betaald.

En vergis je niet over de consequenties. Straks, ooit, is corona weer weg. Dan zullen ook wij, mensen die wel rekening houden met dat virus en met elkaar, wel weer de straat op gaan zoals we nu – met hele goede reden! – veelal niet doen. Dan zullen wij de politie ook weer voor de voeten lopen, in ieder geval naar het idee van die politie zelf. Als de politie intussen gedaan heeft gekregen dat we rondrijdende waterkanonnen normaal zijn gaan vinden, en niet meer opkijken van traangas, dan hebben we terrein verloren. Het politiegeweld dat nu tegen rechts is gericht, heeft tevens ons als kijker tot doelwit. Vraag niet tegen wie dat waterkanon spuit. Dat waterkanon spuit ook op mij en jou.

Noten

1 Ties Cleven, ‘VIDEO: rellen Eindhoven verplaatsen zich naar station, ME voert charges uit’, Eindhovens Dagblad, 24 januari 2021, https://www.ed.nl/eindhoven/video-rellen-eindhoven-verplaatsen-zich-naar-station-me-voert-charges-uit~a916e84b/

2 ‘Demonstranten richten vernielingen aan en plunderen winkels in Eindhoven’, NOS, 24 januari 2021, https://nos.nl/artikel/2365818-demonstranten-richten-vernielingen-aan-en-plunderen-winkels-in-eindhoven.html

3 Ties Cleven, ‘VIDEO: rellen Eindhoven verplaatsen zich naar station, ME voert charges uit’, Eindhovens Dagblad, 24 januari 2021, https://www.ed.nl/eindhoven/video-rellen-eindhoven-verplaatsen-zich-naar-station-me-voert-charges-uit~a916e84b/

4 ‘Terugkijken: live-uitzending over verboden demonstratie op Museumplein’, AT5, 24 januari 2021, https://www.at5.nl/artikelen/206887/terugkijken-live-uitzending-over-verboden-demonstratie-op-museumplein

5 ‘Terugkijken: live-uitzending over het uit de hand gelopen coronaprotest op Museumplein’, 17 januari 2021, https://www.at5.nl/artikelen/206771/terugkijken-zo-ontmantelde-de-me-de-verboden-demonstratie-op-het-museumplein

6 Onderzoeksgroep Kafka, 17 januari 2021, https://twitter.com/Kafkanet/status/1350830496054472704

7 ‘Liveblog demonstratie Museumplein – Live/ Rust weergekeerd op Museumplein’, Parool, 24 januari 2021, https://www.parool.nl/amsterdam/live-rust-weer-teruggekeerd-op-het-museumplein~b57a1731/

8 ‘Terugkijken: live-uitzending over verboden demonstratie op Museumplein’, AT5, 24 januari 2021, https://www.at5.nl/artikelen/206887/terugkijken-live-uitzending-over-verboden-demonstratie-op-museumplein

Peter Storm