Van Lantaarn naar Strafblad

woensdag 10 mei 2023

Onderstaand artikel schreef ik voor Konfrontatie Digitaal. Daar kun je het dus ook al lezen.

Vorige week maandag was het 1 Mei. In Tilburg betekende dat wederom: Dennis Bos aan het woord! De Tilburgse Anarcho Sociëteit organiseerde na een corona-onderbreking van drie jaar weer eens een lezing met deze historicus, die zo veel weet van de vroege arbeiders- en socialistische beweging in Nederland en daarover graag, grappig en leerzaam komt vertellen.

Deze keer was het onderwerp van zijn stand up history een groepje anarchisten rond een zekere Manke Bram die actief waren in Amsterdam tegen het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw.(1) Zij stookten de boel op tegen gezag en kapitaal, en deden dat onder meer door met een wekelijks uitgebrachte krantje, de Amsterdamsche Lantaarn geheten. Die Lantaarn stond vol met aanklachten en opruiing, zoals het een anarchistische publicatie betaamt. De groep rond die Lantaarn colporteerde met het blad, oftewel de kameraden verkocht het blad op straat.

Dat werd keer op keer gedoe met de politie. Colporteren mocht namelijk wel, maar de verkoper moest daarbij blijven lopen. Stilstaand het blad verkopen betekende een strafbaar feit. Het geval wilde dat de gangmaker van het Lantaarn-gezelschap bekend stond als Manke Bram. Die bijnaam zegt het al: de kameraad was niet heel goed ter been. Dennis Bos schetste het tafereel: Bram zich voortbewegend op straat, in de weer met het verkopen van de Lantaarn. Agenten achter hem aan, wachtend op het moment dat Bram even stil stond, hetgeen uiteindelijk wel gebeurde als Bram niet meer kon. Hoppa, meekomen jij, was het dan. Het aantal keren dat hij opgepakt werd, was aanzienlijk. Zo vertelde Dennis Bos nog wel meer over hoe dit groepje onruststokers te werk ging, en wat voor mensen deel namen aan de strijd van dit kleine, maar nadrukkelijk aanwezige groepje anarchisten.

Wat zo leuk is aan de vertelling van Dennis Bos was niet alleen dat een kleurrijk verleden van strijd herleeft in zijn verhalen. Wat vooral zo leuk is, dat is de actualiteit, de herkenbaarheid voor wie vandaag de dag als anarchist actief is. ‘Dit noemen we vandaag een Wandelclub!’, zoiets fluisterde ik een kameraad tijdens de 1 Mei-avond toe. In diverse steden zijn tegenwoordig zulke Wandelclubs: losse groepjes anarchisten en antifascisten die samen naar demonstraties gaan, stickers en dergelijke plakken en verspreiden en kleinschalig plaatselijk actief zijn. Het ging in het gezelschap van Manke Bram doorgaans wat ruiger toe dan nu, maar toch. Luisteren naar de verhalen over die Amsterdamsche Lantaarn en de mensen die het blad maakten en verspreiden was niet zomaar amusant, het was deels feest van herkenning, deels ook een aanmoediging om vandaag en morgen opgewekt door te gaan met gezellige opruiende activiteiten.

En ja, daar horen krantjes bij! Ik zit toch al wel eens te denken aan het maken van zoiets, en en dacht daar naar aanleiding van de 1 Mei-lezing weer eens aan. Geen Amsterdamsche Lantaarn, misschien een Zwarte Lamp? Dit soort ideetjes duiken nu en dan in mijn hoofd op, en vroeg of laat komt het er hopelijk weer eens van. Al ga ik dan eerder voor uitdelen, niet voor ‘colporteren’ van zo’n krant. Colporteren heb ik in het verleden wel gedaan, toen ik nog trotskist was, en daar heb ik niet alleen mijn bekomst van maar ik geloof ook niet dat et de beste manier is voor mensen die geloven dat de wereld – en dus ook de anarchistische krant – van en voor ons allemaal is, en dus vrij beschikbaar. Natuurlijk: een blad kost wat, en vrijwillige giften zijn dan welkom. Maar uitdelen is veruit te verkiezen boven verkopen.

Dat de waardevolle traditie van het vervaardigen en verspreiden van anarchistische blaadjes leeft, blijkt uit een nieuw krantje dat in de Noordelijke provincies van Nederland is verschenen. Ik zag er al naar uit sinds ik van het voornemen vernam via sociale media. Afgelopen zondag, 7 mei was het zover. Ik was ik Leeuwarden die dag, een gezellig optreden van Your Local Pirates helpen doen in de Prinsentuin, te midden van leuke kameraden en vrienden daar, echt een klein feestje. En daar lag de uitgave opeens: het Strafblad van het Noorden! Ik heb me natuurlijk ter plekke even een exemplaartje toegeëigend. Een van de bij het project betrokken kameraden heb ik toegezegd het ding goed te gaan bekijken, en met kritische feedback te komen. Dat werd gewaardeerd, dus dat doe ik bij deze. De kameraad hoeft zich geen zorgen te maken, ik heb oprecht plezier aan het blaadje beleefd en zou het met grote motivatie helpen maken en verspreiden als ik in het noorden van Nederland woonde en actief was.

Ik ben dus positief onder de indruk. Dit is hoe je zoiets doet: eenvoudig, helder, toegankelijk, zonder pretenties maar ook zonder valse bescheidenheid. Het is een eenvoudige uitgave: acht pagina’s A5, vervaardigd door twee A4-pagina’s , aan beide kanten gevuld, dubbel te vouwen, nietjes erdoorheen, klaar. Makkelijk om ergens tussen te schuiven of om iemand in handen te geven, geen on hanteerbaar pak papier.

De inhoud is heel wisselend qua onderwerp. Iets over Domela, natuurlijk. Een kort verslagje over de Wandelclub die sinds een jaar ook in Leeuwarden actief is, plus het waarom van zoiets. Een artikel in het Drents, een stuk in het Fries: men neemt het streven om anarcho-wortels te ontwikkelen in de streek waar men woont en actief is, serieus. Een prachtig, heeerlijk bot stukje tekst onder de titel Kraakpocalypse, met waarschuwende woorden aan burgemeester Sybrand Buma. Het begint met: “wij, autonomoon goblin collectief leeuwarden eissen onmiddelijke vernietiging van alle wouten…’ Zo niet, dan begint de ‘kraakapocalypse’!

Typo’s in het tekstje zijn zo prachtig lomp dat ik er van uit ga dat die opzettelijk zijn aangebracht. Het geheel is voorzien van een uitdagend tekeningetje: plaatselijke kerktoren, maar dan voorzien van zwarte vlag en kraakteken. Kameraden van het autonomoon goblin collectief, jullie zorgen er toch wel voor dat dit prachtige tekstje-plus-plaatje ook als poster op minstens A3-formaat verspreid gaat worden? Ik wil wel een keertje komen helpen plakken dan.

Het plaatje bij de apocalypse is niet de enige tekening, er zitten daar in het noorden meerdere opmerkelijke tekentalenten, waarvan eentje op de voorpagina van het Strafblad ook een bijdrage heeft geleverd. Ik ben zelf een tekstmens. Maar ik weet ook hoe plaatjes de boodschap kracht bij kunnen zetten, de aandacht kunnen trekken en zelf een verhaal kunnen vertellen. Bij het Strafblad van het Noorden zitten ze wat dat betreft op een uitstekend spoor. Dit belooft veel goeds.

Smakelijk gelachen heb ik ook om het kurkdroge, op persbericht-toon gemaakte verslagje over anarchistische stickers bij een Lenin-monument in Zuidbroek. Het Strafblad schuwt echter intussen de zware onderwerpen niet. Twee van de acht pagina’s zijn uitgetrokken voor een artikel over het gewelddadig oprollen van de anarchistische beweging in Moskou door het Bolsjewistische bewind in 1918, met als les: pas op met linkse eenheidsstreven, want: “Wij hebben simpelweg als Anarchisten andere doelen dan Socialisten of Communisten, wij streven naar autonomie en zelfbeschikking voor ieder mens.’ En voor ieder ander dier zou ik er aan toevoegen, maar het punt staat. Dat het woordje ‘anarchisme’ niet tegenover de woordjes ‘communisme’ of ‘socialisme’ hoeven te staan, dat je anarchisme kunt zien als anti-autoritair-libertair socialisme/communisme is ook waar. Maar het is uit de context hier meer dan duidelijk dat de auteur van het artikel met ‘Socialisten of Communisten’ de partijbouwende en staatsveroverende versie van het socialisme/communisme voor ogen heeft. En inderdaad, die is ongeschikt als samenwerkingspartner in de universele bevrijdingsstrijd die anarchisten proberen te voeren.

Serieus denkwerk is ook te vinden in een artikel over wederzijdse hulp. Daarin wordt ervoor gepleit die niet tot eigen kring beperkt te houden. Slotzin: ‘Wederzijdse hulp is en blijft zoals de kern gedachte van het socialisme: “van IEDER naar vermogen, naar IEDER naar behoefte”. Of dat betekent dat aansluiting zoeken bij wederkerige hulpprojecten die ook extreem-rechts soms hanteert een begaanbare weg is, zoals het stuk oppert, betwijfel ik zelf ten zeerste. Dat er over dit soort zaken hardop en serieus wordt nagedacht is echter goed!

Ik werd over het geheel genomen – dat zal de lezer inmiddels gemerkt hebben – vooral vrolijk van het lezen van dit Strafblad van hert Noorden. Hopelijk slagen kameraden er in om er vaker eentje uit te brengen en daarmee de anarcho-strijd in de noordelijke provincies verder te versterken en vuurtjes te verbreiden. Toch een kritiekpuntje, want ik mis wel iets. Stel dat iemand een exemplaar in handen krijgt via via, en denkt: ik wil er meer, om aan mijn maten te geven in de kroeg waar ik vaak ben, of op school? Stel dat een lezer denkt: ik wil zelf een stukje schrijven, reageren op wat ik lees, een gedicht insturen, een plaatje maken. En stel dat zo iemand niet al deel uitmaakt van de anarcho-scene maar geïsoleerd boos punk en radicaal zit te wezen in Bolsward, Sappemeer, Dwingeloo of Schiermonnikoog? Waar kan zo iemand heen?

Ik zie nergens een mailadres of social media-account (2) vermeld waarmee mensen de club achter het blaadje kunnen bereiken. Dat is een gemis. Want dat hele Strafblad van het Noorden is echt te mooi en te waardevol om zo onbereikbaar te zijn voor de supporters, sympathisanten en potentiële meedoeners in de strijd voor de anarchie waarin precies dat Strafblad van het Noorden zo’n mooie aanwinst is. Hulde voor dit Strafblad en de makers ervan! Misschien wordt het wel eens tijd voor een antwoord vanuit de regio waar ik woon. Een Lachblad van het Zuiden wellicht?

Noten:

(1) ‘Tilburg 1 Mei 2023: Lezing Dennis Bos’, 10 april 2023, https://tanarchos.nl/tilburg-1-mei-2023-lezing-dennis-bos/

(2) Zulke sociale media accounts heeft het Strafblad gelukkig wel, in ieder geval op Twitter is het Strafblad aanwezig, op Instagram ook, meen ik. Maar wie louter de papieren versie te zien krijgt, ziet dat niet. En sommige anarchisten komen – met hele goede redenen! – sowieso liever niet op sociale media. Mede daarom is een papieren anarcho-publicatie belangrijk. Maar bij voorkeur dan een makkelijk bereikbare anarcho-publicatie 🙂

Peter Storm