Crimineel coronabeleid, vals gevoel van veiligheid

woensdag 16 juni 2021

Je zou willen dat het nog reden was voor verbazing. Maar het is voornamelijk bevestiging van we konden zien aankomen. Nogmaals jaagt het kabinet-Rutte, intussen kennelijk gepromoveerd van demissionair tot eeuwigdurend, ons naar een nieuwe coronagolf in deze mensenverslindende pandemie. We zijn dus niet zomaar overgeleverd aan incompetente zakken hooi. We zijn overgeleverd aan criminelen. En geen Omtzigt gaat ons van die criminelen verlossen.

Het beeld is helder, voor wie het wil waarnemen. Alom versoepelingen. Alom optimistische praat over dalende besmettingscijfers, mindermensen in ziekenhuizen en leegstromende IC-afdelingen. Intussen klopt de Delta-variant allang niet meer aan de poorten van Vesting Holland. De mutatie – besmettelijker, minder gevoelig voor vaccinatie, en dus gevaarlijker – spookt allang in Nederland rond en verspreidt zich hoogstwaarschijnlijk vliegensvlug. Elk gevoel van veiligheid, opgewekt door eenzijdig gepresenteerde cijfers en leidend tot loslaten van bescherming tegen besmetting, is dus misplaatst. Als je tenminste corona wilt bestrijden in plaats van ruim baan te geven aan de pandemie. Precies dat laatste is echter beleidsdoel. Anders valt het beleid en de bijbehorende retoriek niet zinnig te duiden.

Versoepelarij op hol

Even inzoomen – geen zorgen, dat doen we zonder Zoom – op de situatie. Maandag 14 juni maakte het kabinet bekend dat versoepelingen die op 30 juni zouden ingaan, nu al op 26 juni van kracht worden.(1) Dat scheelt weer zowat een weekend omzet op terrassen, nietwaar? Dinsdag 15 juni bleek dat er in het OMT, dat de regering qua corona adviseert, al discussie was over de afschaffing van mondkapjesplicht ruim voor september. ‘Ik denk dat je met temperaturen als deze tenminste een discussie moet voeren om mondkapjes toch achterwege te laten’, aldus Andreas Voss, lid van dat OMT. Kennelijk wordt het beleid daar nu ook al door het weer bepaald. In het OV zijn ze volgens haar nog wel nodig.(2)

Intussen is dit al geen discussie meer maar beleid. Op 16 juni, werd bekend dat de mondkapjesplicht er inderdaad aan gaat, en maar meteen het thuiswerken ook. ‘Vanaf volgende week verdwijnt de mondkapjesplicht en verdwijnt ook het advies om thuis te werken, mits er anderhalve meter afstand kan worden gehouden. Dat melden Haagse bronnen aan de NOS.’(3) Maar dat afstand houden staat kennelijk ook al ter discussie: ‘In het kabinet zou ook een discussie worden gevoerd over de afschaffing van de anderhalvemetermaatregel en het thuisblijven bij klachten’ , zo berichtte Nu.nl iets eerder vandaag.(4) Er komt per uur een versoepeling bij. Dat ook het advies om thuis te blijven bij klachten – essentieel voor ieder zinnig test-, traceer- en isoleerbeleid van het virus! – ook al onder het hakblok wordt gelegd, is zeer onheilspellend.

Van enige rem op de virusverspreiding is met deze vliegensvlugge versoepelingen zeer binnenkort geen sprake meer. Niet dat daar nu nog veel van over was. Ja, je moet nu nog een mondkapje op in trein en supermarkt. Gisteren was ik in beiden. In de coupés vlak bij me zag ik zo al twee mensen zonder. In de winkelrijen om me heen droeg ook lang niet iedereen zo’n ding. Niemand die er wat van zei, geen personeelslid ook dat mensen er op aanspreekt. Gecombineerd met de euforische berichtgeving over hoe goed het allemaal gaat met de cijfers vind ik het helemaal niet raar dat mensen het ding niet meer op doen. Niet raar. Maar wel eng.

En het is niet de enige beleidsmaatregel die allang een wassen neus is geworden. Laten we het weer eens over scholen hebben. Daar hoeven de kids al geen afstand te houden. Ze krijgen voor de zekerheid wel zelftesten verstrekt, twee per week. Minstens een school is daar maar weer mee opgehouden. De zelftesten werden aangetroffen in de bosjes, of op Marktplaats.(5) Vrijblijvendheid in beleid, gecombineerd met een leugenachtige beeldvorming waarin de pandemie voorbij is en jonge mensen sowieso nauwelijks ziek worden, leiden tot dit soort roekeloze toestanden. Zo blijven scholen broeinesten en besmettingshaarden van het virus.

Groot gevaar: Delta en meer

Dat zou allemaal ietsje minder dramatisch zijn als het coronavirus werkelijk aan het verdwijnen was, als de pandemie echt bezig was haar laatste adem uit te blazen. Dat is echter geenszins het geval. Ja, de aantallen besmettingen, ziekenhuisopnames en mensen op de ICs nemen gestaag af. Ja het aantal gevaccineerden groeit nu in een stevig tempo. Maar er dreigt groot gevaar. Dat gevaar heet Delta.

Delta, eerder ‘de Indiase variant’ genoemd vanwege het land waar die opdook – is de naam van een corona-variant die besmettelijker is dan eerdere varianten, met deels ernstiger ziekteverschijnselen tot gevolg, juist onder jongere mensen. Bovendien blijken vaccins minder bescherming tegen Delta te geven. Alleen als je echt twee doses hebt gehad en dan nog een paar weken verder bent, zit je redelijk veilig. Welnu, ik krijg mijn tweede prikje op 22 juni, en ik ben van 1961. Kun je nagaan wanneer ongeveer mensen van 1980 en 1990 hun tweede prikje hebben gehad. Als Delta pas in september Nederland zou bereiken, zouden we een beetje safe zitten. Helaas, Delta is er dus al.

Gister kwam ik al een tweet tegen die aan de hand van cijfers duidelijk maakte dat Delta, nog met hele lage getallen, ook in Nederland snel om zich heen greep.(6) En vandaag las ik dit: ‘Vorige week werd aanvankelijk bij 0,3 procent van 593 monsters de Indiase variant aangetroffen. Nadat 1.448 monsters waren onderzocht, steeg het percentage naar 0,5 (…) Deze week (…) is de Indiase variant in 1,1 procent van alle gevallen aangetroffen. Dat aandeel is 120 procent groter dan vorige week, en kan nog toenemen of dalen als meer monsters worden onderzocht.’(7) Een toename in een enkele dag van waarschijnlijk toch ruim boven de honderd procent! De totale aantallen zijn nog laag, maar de groei is alweer supersnel. Ver voordat de overgrote meerderheid van de mensen – juist ook jonge mensen!! – voor de tweede keer is gevaccineerd, is die Delta allang overal. Het krijgt beleidsmatig alvast alle ruimte.

O, en intussen is er mogelijkerwijs alweer een nieuwe mutatie in actie ook, in de Russische hoofdstad Moskou. ‘In slechts enkele dagen tijd is het aantal besmettingen met zo’n 80 procent gestegen, het aantal ziekenhuisopnames steeg met zo’n 70 procent’, aldus Joop.bnnvara.nl. ‘Voorlopig onderzoek lijkt er op te wijzen dat er sprake is van een Moskou-variant van het coronavirus.’(8) Heeft het Griekse alfabet wel genoeg letters voor alle mutaties die kunnen ontstaan en om zich heen kunnen grijpen nu het virus in zoveel landen zo enorm wijdverbreid is? En gaan we lijdzaam afwachten tot er een superbesmettelijke mutatie opduikt die niet alleen na een, maar ook na twee vaccinaties haar ziekmakende werk blijft doen?

Wat zegt het RIVM van het Delta-gevaar? Enkele dagen geleden was de toon nog niet zeer bezorgd, en werden we half gerustgesteld met deels dubieuze argumenten. RIVM-viroloog Chantal Reuskens erkende de besmettelijkheid van Delta maar half.(9) ‘Die hogere besmettelijkheid is aanzienlijk, maar wel gemeten in het Verenigd Koninkrijk. Of die hogere besmettelijkheid ook in Nederland geldt, is niet helemaal duidelijk.’ Verandert een virusvariant tegenwoordig van besmettelijkheid als het een landsgrens passeert? En geldt bij onduidelijkheid niet toch minstens het voorzorgsprincipe, en dus ‘laten we maar van die besmettelijkheid uitgaan, better safe than sorry’?

Het werd nog merkwaardiger. Reskens vindt de vraag of delta ook hier zo snel om zich heen gaat grijpen als in Groot-Brittannië ‘lastig te voorspellen’. Tot nu toe is de verspreiding in Nederland, net als in Duitsland en Denemarken, volgens haar ‘stabiel laag’. Of dat toen waar was, weet ik niet, maar hierboven liet ik al zien dat de verspreiding misschien nog laag was, maar inmiddels in ieder geval snel oploopt.

De reden dat het hier tot voor kort niet zo groeide, zou deels aan het vaccinatiebeleid liggen: in Groot-Brittannië is de inzet iedereen met voorrang de eerste vaccinatieronde door te jagen. Daardoor blijft het tweemaal gevaccineerden achter, en heeft delta meer ruimte. Klinkt niet als onzin, Wat wel als onzin klinkt is de andere reden: ‘Het Verenigd Koninkrijk heeft koloniale banden met India. “Dat betekent dat er veel mensen heen en weer reizen”, zegt Reuskens.’ Nederland heeft die banden niet, zo is de redenering, en daardoor komen er minder besmettingen van India het land in.

Wat Renskens er niet bij zegt is dat de variant helemaal niet uit India naar Nederland gebracht hoeft te worden, dat kan ook uitstekend vanuit Groot-Brittannië, waar het dus massaal verbreid is. Eenmaal in Nederland gaat het verder vanzelf, nu de kids naar school gaan en zonder mondkapje in in de trein zitten en de sneltests in de struiken mikken. Uit het RIVM klinkt weer dezelfde misser als in begin 2020: omdat Nederland weinig rechtstreeks contact had met Wuhan, China, liepen we in Nederland maar weinig risico. Weet je nog? Vervolgens werd het virus via terugkerende wintersporters uit Italië en Oostenrijk in Nederland rondgestrooid in wegens carnaval uitpuilende kroegen. Afwachten tot je absoluut zeker wist hoe en wat, bleek ook toen al niet zo’n geweldige beleidslijn. Maar de omzet van de horeca – zo lang mogelijk open houden, zo snel mogelijk open gooien – is natuurlijk wel een paar duizend extra sterfgevallen waard, niet dan?

Weg met dat versoepelbeleid! Maar hoe verder?

We worden dus wederom van overheidswege blootgesteld aan een coronagolf. Moedwillig, want wat wij kunnen zien, kunnen de experts en ministers zelf ook waarnemen. Misdadig, want zo worden weer veel mensen ziek, waarvan een flink aantal langdurig en waarvan sommigen met dodelijke afloop. Onwettig ook nog eens, want de regering heeft gewoon de wettelijk vastgelegde plicht om de bevolking tegen een epidemie te beschermen, en laat dat na. Maar fuck die wet verder, ik noem het alleen omdat van een overheid die ons de wetten en voorschriften inpepert, tenminste geëist kan worden dat die er zich zelf aan houdt. Wat kunnen we tegen dit misdadige beleid in stelling brengen?

Ik denk dat we een paar fouten dienen te vermijden. De versoepelingen – het goeddeels schrappen van mondkapjesplicht en thuiswerken en dat soort dingen – zijn kwalijk. Ze geven de verkeerde richting aan, het idee dat het virus geen groot gevaar meer vormt en we dus niet meer zo op hoeven te passen, wordt er mee versterkt. Ik ben tegen die trend, tegen dat signaal. In die zin ben ik frontaal tegen dit versoepelingsbeleid.

Maar dat betekent nadrukkelijk niet dat we simpelweg voor handhaving van allerlei verplichtingen horen te gaan. Mondkapjes, afstand houden, groepen en drukte en fysieke nabijheid vermijden, het blijft hoognodig. Dat dienen we dan echter zelf, onder eigen zeggenschap te doen, samen waar dat kan. Orders van de staat kunnen we missen als kiespijn. Precies de wettelijke en afgedwongen verplichtingen van overheidswege is ook wat er niet goed is aan de ‘coronaregels’, ook als de strekking ervan – bescherm elkaar en jezelf – zinnig lijkt. Precies het opgelegde karakter ervan wekt wrevel en weerstand, en ondermijnt het zo noodzakelijke eigen initiatief van mensen om elkaar te beschermen. Dat de regels worden opgelegd door een regering die overduidelijk niets geeft om het welzijn van mensen – zolang ze maar kunnen werken voor de baas, naar school kunnen zodat ze hun werkende ouders niet tot last zijn, en naar de winkel kunnen om de middenstand van klandizie te voorzien – maakt de zaken nog erger. Vaak werken de ‘coronaregels’ vooral als voorwendsel voor repressie. Die avondklok bestreed de bewegingsvrijheid, niet het virus dat ook wel binnen kantoortijden weet te functioneren.

Ik wil graag dat mensen mondkapjes blijven dragen, vooral in drukke ruimtes, ook als het zo meteen niet meer verplicht is. Ik wil dat mensen afstand houden en zo veel mogelijk thuis werken. Maar ik erken de overheid die mij daartoe dwingt helemaal niet als rechtmatig, en ook niet als geloofwaardig. Ik deed in augustus al een mondkapje op voordat het verplicht was. Ik ga daarmee door zolang ik dat nodig vind, ook als het niet meer verplicht is, en ik hoop dat heel veel mensen dat gaan doen. Mijn bezwaar tegen de versoepelingen betreft dus niet het opheffen van de – sowieso wat mij betreft illegitieme – dwang. Mijn bezwaar betreft de strekking van de versoepelingen, het ‘sein veilig!’ dat er van uit gaat, de aanmoediging aan mensen om zich onvoorzichtig en onverantwoordelijk en vooral onsolidair te gaan gedragen. Ik erken geen mondkapjesplicht, maar ik beklemtoon wel mondkapjesnoodzaak. Idem met afstand houden en drukte vermijden en thuisblijven bij klachten en je laten testen en vaccineren en de hele bliksemse boel.

Zelf doen, samen doen

Ik zie wel heil in een ander soort maatregelen, evenmin vrijblijvend als overheidsregels, maar wezenlijk anders van dynamiek. Geen dwang en opgelegde verplichting van hogerhand, maar solidaire afspraken uit solidariteit en zorgzaamheid van onderop. In bedrijven en instellingen kan het personeel eisen dat er mondkapjes worden gedragen en afstand wordt gehouden. Die mogen dat vergen van elkaar en zichzelf, en daar afspraken over maken en die vanaf de werkplek zelf ook doorduwen.

Dit is gewoon bescherming tegen onveilige arbeidsomstandigheden, iets waar arbeiders zelf belang bij hebben en wie dus een doorslaggevende stem toekomt. Personeel van bedrijven – winkels, kantoren met loketten en wachtkamers – mag ook van bezoekers en klanten vragen om een mondkapje te dragen en afstand te houden. Dat vloeit uit dezelfde veiligheid op de werkplek voort. Arbeiders mogen verlangen dat ze op en vanwege hun werk niet aan corona worden blootgesteld. Daar kan bij horen: allemaal een mondkapje op, afstand houden of anders thuiswerken. Adequate ventilatie trouwens ook! En als baas of directie net meewerken aan zoiets? Onveilige werkplekken zijn een volstrekt valide reden om te staken. Als arbeiders niet goed afstand kunnen houden, de ventilatie niet op orde is en thuiswerken niet ‘kan’ of niet mag? Leg neer, dat werk! Er zijn grote stakingen gehouden met aanzienlijk minder urgentie er achter.

Bovendien is er uit het anarchistisch gezichtspunt ook nog zoiets als vrije associatie.: in vrijheid toetreden tot een samenwerkingsverband, een groep van mensen. Associatie is pas vrij als iedereen zich in volle vrijheid kan losmaken van die verbintenis, zich kan dis-associeren. Welnu: ik wil me associëren met mensen die rekening met mijn veiligheid. Daartoe verbind ik me zelf graag ook. In coronatijd betekent dat: ik wil alleen in groepen mensen in besloten ruimtes verkeren waar mondkapjes worden gedragen en afstand wordt gehouden. Ik waardeer het als mensen in bedrijven en instellingen zelf mondklapjesdracht en afstand houden geregeld hebben, en van mij verlangen dat ik me daar aan hou. Het is hun werkplek, hun veiligheid en dus hun zelfbeschikking. Het geeft mij als bezoeker ook het gevoel dat ik er geen nodeloos gevaar loop.

En ja, ik vind dat mensen en groepen van mensen het recht hebben om zich te verdedigen tegen anderen door wie ze in gevaar worden gebracht, en die gene rekening met hen wensen te houden. Ik kan mij verre van een groep houden waar ik mij niet veilig voel. Maar een groep kan ook anderen weren, als die de afspraken die binnen die groep samen genomen zijn niet respecteert. Een groep die besloten heeft om bij gezamenlijke activiteiten mondkapjes te dragen zolang die geen medisch gevaar opleveren, mag iemand weren die dat, ook na beargumenteerd aandringen, weigert. Kwestie van zelfbescherming. Of die groep ene vriendenkring is of een collectief van arbeiders in een horecazaak, maakt niet wezenlijk uit.

Nu straks de wettelijke mondkapjesplicht verdwijnt, wordt het des te belangrijker dat mensen zelf goede afspraken maken op de plaatsen waar ze werken en leven, over het dragen van die dingen. Ze kunnen afspraken maken over gedragswijzen waarbij ze elkaar tegen onnodige besmettingen, ziekte en dood helpen beschermen. Het is overduidelijk dat we, wat die bescherming betreft, op geen kabinet en overheid echt kunnen rekenen. Dus doen we het samen en doen we het zelf.

Noten:

1 ‘Versoepelingen nog iets naar voren gehaald : vanaf 26 juni minder regels’, NOS, 14 juni 2021, https://nos.nl/artikel/2385003-versoepelingen-nog-iets-naar-voren-gehaald-vanaf-26-juni-minder-regels

2 ‘Kunnen we al voor september al afscheid nemen van mondkapjes?’ NOS, 15 juni 2021, https://nos.nl/artikel/2385191-kunnen-we-al-voor-september-afscheid-nemen-van-mondkapjes

3 ‘Mondkapjes af en niet langer thuiswerken mits 1,5 meter afstand per 26 juni’, NOS, https://nos.nl/artikel/2385280-mondkapjes-af-en-niet-langer-thuiswerken-mits-1-5-meter-afstand-per-26-juni

4 ‘Mondkapjesplicht wordt mogelijk volgende week zaterdag afgeschaft’, Nu.nl, 16 juni 2021, https://www.nu.nl/coronavirus/6139872/mondkapjesplicht-en-thuiswerkadvies-vervallen-mogelijk-volgende-week-zaterdag.html?redirect=1 ‘Volgende week’ is dus inmiddels ‘deze week geworden, binnen een paar uur tijd.

5 ‘CSG Bogerman houdt op met uitdelen van zelftesten aan alle leerlingen’, Omrop Fryslan, 11 juni 2021, https://www.omropfryslan.nl/nieuws/1066731-csg-bogerman-houdt-op-met-uitdelen-zelftesten-aan-alle-leerlingen

6 Josette Schoenmakers op Twitter, ‘Kiemsurveillance. …’, Twotter, 15 juni 2021, https://twitter.com/JosetteSchoenma/status/1404825301797019651

7 ‘Indiase variant komt vaker voor, maar b Nederland profiteert van vaccinbeleid’, Nu.nl, 15 juni 2021, https://www.nu.nl/coronavirus/6139692/indiase-variant-komt-vaker-voor-maar-nederland-profiteert-van-vaccinbeleid.html

8 ‘Vrees voor Moskouse Covid-variant na massa-uitbraak virus’, Joop.bnnvara.nl, 16 juni 2021, https://joop.bnnvara.nl/nieuws/vrees-voor-moskouse-covid-variant-na-massa-uitbraak-virus

9 ‘Britten bezorgd, hoe gaat het met de Indiase ‘delta-variant’ in Nederland?’ NOS, 12 juni 2021, https://nos.nl/artikel/2384044-britten-bezorgd-hoe-gaat-het-met-de-indiase-delta-variant-in-nederland

Peter Storm